منیر مجرد - گروه زمین شناسی دانشگاه تبریز
محسن موذن - گروه زمین شناسی دانشگاه تبریز
محمدحسین زرین کوب - گروه زمین شناسی دانشگاه بیرجند

نمونه های پریدوتیتی منطقه گزیک در شرق بیرجند از نوع هارزبورژیتی بوده و بیشتر از الیوین و ارتوپیروکسن تشکیل یافته اند. مقدار کلینوپیروکسن در آنها بسیار اندک است. الیونها با ترکیب فورستریتی اکثرا به کانیهای گروه سرپانیت آلتره شده اند ولی ارتوپیروکسنهای انستاتیتی نیز کلینوپیروکسن ها که بیشتر دارای ترکیب دیوپسیدی هستند، نسبتا سالم هستند. کانیهای گروه سرپانتین از جمله لیزاردیت و کریزوتیل بجای بلورهای الیوین نشسته اند و باعث ایجاد بافت mesh در این سنگها شده اند. انواع بافتهای اکسلوشنی از کلینوپیروکسن در ارتوپیروکسن ها در این سنگها دیده می شود. از ترکیب شیمیایی اسپینل های موجود در این سنگها برای تعیین نرخ نسبی دذوب بخشی استفاده شده است. عدد کرم در این کانی حدود 0/42 می باشد که نرخ ذوب نسبتا بالا را برای سنگ منشا آن پشنهاد می کند. علاوه بر این از اکسلوشن تیغه های اسپینلی در پورفیرکلاستهای الیوین بعنوان شاهدی بر کاهش سریع فشار و در نتیجه نرخ ذوب بالا استفاده شده است. برای تعیین حرارت و فشار تبلور اولیه اینسنگها از مادیر کلسیم، کرم و آلومینیوم در کلینوپیروکسن ها، ارتوپیروکسن ها و اسپینل ها استفاده شده است. بر این اساس حرارت 100 درجه سانتی گراد، مثبت و منفی 1050 در فشاری برابر kbar2/3 مثبت و منفی 27 برای هارزبورژیتهای گزیک بدست آمده است. این شرایط عمقی برابر 81 km و گرادیان حرارتی 45 mw/m2 را برای ماگما چمبر مورد نیاز نشان میدهد. ژئوشیمی این سنگها با لرزولیتهای تیپ اقیانوس اطلس و هند مقایسه شده اند و از آن برای تفسیر شرایط ذوب استفاده شده است. با توج به این داده ها نرخ گسترش برای اقیانوس سیستان که در کرتاسه فوقانی بسته شده است، نسبتا سریع ارزیابی میشود.