احمد زمانی - استاد بخش علوم زمین ، دانشکده علوم ، دانشگاه شیراز
مرضیه خلیلی - دانشجوی دوره کارشناسی ارشد بخش علوم زمین ، دانشکده علوم ، دانشگاه شیر

مطالعات جدید و بهره گیری از متدهای نوین زمین شناسی، ژئوفیزیکی ،ژئوشیمیایی، ژئومورفولوژیکی و...، حجم زیادی از عوامل یاپارامترهای موثر برشناخت و تقسیم بندی مناطق مختلف در اختیار محققین علوم زمین قرار داده است.در گذشته پژوهشگران بسیاری با بهره گیری از تعداد معدودی پارامتر اقدام به مطالعه زمین شناسی و ارائه نقشه های پهنه بندی مختلف نموده اند. امااین مسئله که کدامیک از این عوامل در مطالعات زمین شناسی نقش کلیدی تری داشته و بیشترین تاثیردر سیر تکامل ساختارهای زمین شناسی منطقه مورد مطالعه را دارد کمتر مورد توجه محققین قرار گرفته است . نکته دیگری که در مطالعات می تواند حائز اهمیت باشد این است که چه پارامترهایی همبستگی ژنتیکی و ارتباط بیشتری با هم داشته و می توان آنها در یک گروه قرار داد. در این تحقیق برای پاسخ به سوالات فوق طیف وسیعی از پارامترهای زمین شناسی ، ژئوفیزیکی و ژئومورفولوژیکی ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. سپس با استفاده از روشهای آماری چند متغیره (multivariate statistical methods) این پارامترها بر اساس میزان همبستگی با یکدیگر، گروه بندی و تنظیم شده اند. در مرحله بعد با روش کاهش بعد داده ها(data reduction method) این عوامل بر اساس اهمیت و نقشی که در مطالعه و شناخت پدیده های تکتونیکی داش ته تنظیم ومشخص شده که برخی از این پارامترها در مطالعات و پهنه بندی های زمین شناسی و تکتونیکی دارای نقش کلیدی تر هستند. از نتایج بدست آمده چنین استنباط می شود که برخی از پارامترها مانند ارتفاع، جاذبه، ناهنجاری های بوگر و هوای آزاد علاوه بر همبستگی زیاد دارای کلیدی ترین نقش در پهنه بندی زمین شناسی و تکتونیکی ایران هستند. همچنین شواهد بدست آمده حاکی از آنست که زلزله خیزی ایران عمدتا ارتباط و a نزدیکی با وضعیت ایزوستازی ، توپوگرافی و گراویته سرزمین ایران دارد . ضمنا علی رغم استفاده فراوان از مقادیرb رابطه گوتنبرگ – ریشتر)در محاسبات و پهنه بندی های لرزه خیزی، این پارامترها همبستگی خوبی با کمیت و شدت زلزله خیزی مناطق مربوطه ندارند. بنابراین محاسبات و پهنه بندی های انجام شده از اعتبار علمی و کاربردی لازم برخوردار نیستند. امید است این نتایج برای مطالعات الگو شناسی و تعین روند تکامل فرایندهاو حوادث زمین شناسی در مناطق مختلف مفید و راهگشاباشد