علیرضا جعفری کیچی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد مهندسی اکتشاف معدن دانشگاه صنعتی اصفهان

معدن فسفات اسفوردی که در شمال شرقی شهرستان بافق در استان یزد واقع شده است. بعنوان مهمترین معدن تولید کننده فسفات در کشور شناخته می شود. طبق مطالعات قبلی انجام گرفته، نوع کانه این کانسار عمدتا از نوع فلوئوروآپاتیت بوده و لیکن در برخی مناطق کلر حانشین فلوئور شده و به کلروآپاتیت تغییر یافته است. مصرف عمده کنسانتره فسفات در دو گروه شامل صنایع شیمیایی معدنی و عمدتا تهیه اسید فسفریک و همچنین تهیه کود شمیایی فسفاته در بخش کشاورزی است. از آنجا که تکنولوژی فعلی فرآیند تهیه اسید فسفریک نسبت به میزان ناخالصی کلر موجود د ر کنسانتره بسیار حساس و آسیب پذیر است، لذا حداکثر مجاز کلر در مواد اولیه نباید بیش از ppm660 باشد و این در حالی است که عیار متوسط کل در بخش هایی از معدن به ppm1610 می رسد. به منظور تهیه هر گونه طرح و برنامه استخراجی به منظور دستیابی به محصولی با مشخصات قابل ارائه به صنعت لازم است تا مدلی از چگونگی پراکندگی عناصر تاثیرگذار در اختیار داشته باشیم و در این میان به منظور کاهش ریسک سرمایه گذاری، لازم است اثرات نامطلوب خطای تخمین کمینه گردد بدین منظور روش تخمین زمین آماری در نظر گرفته شد، در روش تخمین زمین آمار بستگی فضایی مقادیر در نظر گرفته می شود و علاوه بر آنکه حداقل خطای تخمین را فراهم میکند، توزیع آماری خطاهای تخمین را نیز، بدستمی دهد. تخمین سه بعدی زمین آماری کریجینگ با توجه به قابلیت های اساسی آن یعنی تامین مقدار کمینه واریانس تخمین و نااریبی تخمین برای مقادیر فسفات و کلر در منطقه انتخاب شد. بررسی های آماری کلاسیک برای تشخیص ماهیت توزیع عناصر و مطالعات واریوگرافی برای تحلیل ساختاری پراکندگی فسفات و کلر در منطقه صورت پذیرفت. با توجه به نتایج بدست آمده از مدل های واریوگرام های جهتی در جهات مختلف مشخص شد که محدوده مورد مطالعه به سبب تفاوت سقف و دامنه تاثیر واریوگرام ها، دارای ناهمسانگردی است. لذا در ادامه به بررسی ناهمسانگردی و تعیین مشخصات ناهمسانگردی با استفاده از تکنیک مولفه های اصلی پرداخته شد و سپس عملیات تخمین کریجینگ معمولی بلوکی، روی مقادیر فسفات و کلر در محدوده فضای تخمین با در نظر گرفتن جهات حداکثر و حداقل ناهمسانگردی صورتت رفت که به کمک نتایج حاصله مدل بلوکی پراکندگی فسفات و کلر فراهم آمد. با در دست داشتن مدل بلوکی پراکندگی فسفات و کلر در محدوده معدن در افقهای مختلف می توان اقدام به تهیه طرح و برنامه استخراج بهینه به منظور دستیابی به محصولی با مشخصات قابل قبول نمود.