هادی خاتمی مشهدی - عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
علیرضا گنجی خیبری - دانشکده مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

قنات یک نظام آبرسانی است که از دیرباز در ایران وجود داشته و به کمک آن آبهای زیرزمینی بدون نیاز به هیچ نیروی مکانیکی و تنها با استفاده از نیروی جاذبه زمین آورده میشود. این مقاله سعی دارد با بیانی ساده به مقدمات و چالش های بهره برداری از قناتها بپردازد. پس از تعاریف مقدماتی به مقایسه قنات و چاه عمیق پرداخته مزایا و معایب احداث و بهره برداری از قناتها را بررسی می کنیم. ر ادامه عوامل موثر در ساخت قناتها ابزار مورد استفاده و چالش های موجود بررسی می گردد. مراحل حفر قنات که عبارتند از: 1- گمانه زنی 2- ترازکشی 3- تعیین محل میله ها و طول پشته ها و جهت کوره 4- چاه کنی 5- کوره کنی 6- دویل کنی (سرکولی) 7- تشخیص جهت در زیر زمین بررسی گردیده و با توجه به انکه هر یک از این مراحل مشکلات خاص خود را دارد راهکارهایی برای رفع انها ارائه گردیده است. بحث هایی مانند کم هوایی و تراکم گازهای سمی، سستی زمین، برخورد با لایه های سخت و چگونگی عبور مسیر قنات از دره ها و رودخانه و نیز روش های ذخیره سازی آب قنات ها و نیز ابتکارات پیشینیان در حل چالش های موجود بررسی می گردد. در پایان نیز بحث محاسبه میزان آبدهی یک قنات ارائه و عوامل موثر بر آن ارائه می گردد.