بهروز عشقی ملایری - دانشگاه بوعلی سینا، همدان

طی میلیونها سال از آغاز پیدایش حیات، مجموعه موجودات زنده با مواد اولیه محدودی روی کره زمین زندگی خود را ادامه داده و با مشکلات کمبود مواد اولیه و افزایش ضایعات روبرو نشده اند. لذا می توان عامل اصلی بسیاری از بحرانهای کاهش منابع طبیعی و افزایش مواد زائد را در تفاوت مکانیزمهای رفتاری انسان و سیستمهای طبیعی جستجو نمود. بررسی مقایسه ای استراتژی های مصرف ماده و استحصال انرژی در سیستمهای انسانی و اکوسیستم های طبیعی بیانگر این واقعیت است که دلیل عمده موفقیت اکوسیستمهای طبیعی، برخورداری از مکانیزمهای خود نظم در جهت تنظیم مصرف مواد اولیه و همچنین برقراری اقتصاد چرخه ای است. سیستمهای طبیعی به گونه ای طراحی شده اند که میزان برداشت هر موجود زنده از طبیعت با نیاز واقعیش متناسب است و مکانیزم چرخه مواد نیز به طریقی عمل می نماید که هر یک از جانداران مواد اولیه مورد نیاز خود را از محصول فعالیت سایر موجودات تأمین می نماید و مواد تولیدی توسط هر موجود زنده نیز توسط سایر جانداران مورد استفاده قرار می گیرد. درنتیجه طی دورانهای طولانی این سیستمها بدون روبرو شدن با مشکل کمبود مواد اولیه و یا افزایش ضایعات سیر طبیعی خود را طی نموده و تداوم حیات روی کره زمین را موجب شده اند. علاوه بر آن سیر تکاملی سیستمهای طبیعی نیز یک حرکت پیشرونده در جهت توسعه اندامها و مکانیزم های واجد صرفه جویی بیشتر در مصرف ماده و انرژی را نشان می دهد. در این مقاله ضمن مقایسه ارائه مکانیزمهای رفتاری طبیعت و سیستم های انسان ساخت، الگو برداری از طبیعت در طراحی سیستمها و گرایش مدیریت بهره وری از منابع طبیعی به سمت اقتصاد چرخه ای، به عنوان راهکاری عملی جهت جلوگیری از اسراف و اتلاف منابع پیشنهاد گردیده است.