ایرج شاکری نیا - کارشناسی ارشد روانشناسی، عضو هیئت علمی گروه روان شناسی و مدرس دانشگاه

حوادث و رویدادهای خطرناک همشیه زندگی و هستی انسان را در معرض آسیب قرار داده اند. سیل، زلزله آتشفشان ، پدیده های طبیعی غیر قابل کنترل هستند که انسانها در همه اعصار و قرون در مقابل آنها آسیب پذیر بوده اند، پدیده هایی که به آنها فجایع یا بلایای طبیعی گفته می شود. با پیشرفت فن آوری انسان قادر شد بسیاری از این پدیده ها را تا حد بسیار زیادی تحت کنترل گیرد اما هنوز کاملا در برابر آسیبهای ناشی از این خطرات مصون نیست. یکی از شاخه های علم روان شناسی، خود را متولی مطالعه و پژوهش در زمینه اثرات محیط فیزیکی بر زندگی انسان می داند که ازآن به روانشناسی محیط نگر تعبیر می شود. روان شناسان این حوه از جمله موضوعاتی را که مورد مطالعه قرار می دهند، فشارزاهای روانی شدید یا فجاع است. آنها تلاش میکنند که تاثیرات فجایع را شناسایی کرده و راهکارهای مقابله و سازگار شدن با آن را معرفی کنند. این مقاله نیز تلاش می کند تا به مفاهیم روان شناسی محیط نگر از قبیل فشارهای روانی، طبقه بندی فشارهای روانی، فجایع ، جمعیت فاجعه زده، پی آمدهای فجایع بر بزرگسالان و کودکان، روشهای مقابله و سازگار شدن با پیامدهای فجایع بپردازد. در مقاله بخشی از یافته های تحقیق بر بازماندگان زلزله گیلان نیز مورد اشاره قرار گرفته است. در این تحقیق که به کمک و راهنمایی جناب آقای دکتر نوربالا انجام گرفته بود، وضعیت روان شناختی 302 دانش آموز مناطق مختلف استان گیلان (شهرهای رشت، رودبار، منجیل و لوشان) که به نوعی تحت تاثیر فاجعه زلزله قرا رگرفته بودند، با آزمون SCL90 مورد مقایسه قرار گرفتند. نتیجه نشان داد که: 1- ددانش آموزان مناطق زلزله زده از پیامدهای روان شناختی زلزله در رنج هستند. 2- دختران دانش آموز مناطق زلزله زده بیشتر از پسران همان مناطق از پیامدهای زلزله در رنج هستند. 3- تفاوت بین دانش آموزان مناطق زلزله زده در متغیرهای زیر آوار بودن و سابقه بیماری های روانی در خانواده معنی دار نیست.