محمد کاظمیان - متخصص پزشکی قانونی و مسمومیتها، مسئول فنی اورژانس تروماتولوژی بیما

قرار گرفتن ایران در منطقه ای از جهان با احتمال بروز 130 نوع بلایای طبیعی ضرورت همه جانبه نگری در مسائل تروماتولوژی را ایجاب می نماید. در اکثر کشورهای پیشرفته، هر شهرستانی دارای برنامه مدونی برای حوادث غیر مترقبه از نظر خدمات بیمارستانی آتش نشانی و انتظامی می باشد. این برنامه ها اغلب شامل جزئیاتی مثل مسائل نقل وانتقال مصدومین، دارو، انتقال خون، انجام اعمال جراحی و بیهوشی اورژانس می باشد که در جهت کمک به مجروحان طراحی شده است ولی در این میان برنامه مشخصی در ارتباط با کشته شدگان وجود نداشته و حداکثر آمادگی گورستان شهر دراین میان مطرح می گردد. ولی درباره اینکه چگونه می توان چندین کشته را معاینه، شناسایی، تعیین علت مرگ و دفت نمود، هیچ برنامه ای وجود ندارد. کمک مجروحان مسلما حیاتی بوده و از اهمیت خاصی برخوردار می باشد ولی لازم به ذکر است که در بلایای طبیعی معمولا مجروح زیادی وجود ندارد و اکثر قربانیان کشته شده اند، بدین لحاظ ضروری بنظر می رسد که یک تیم به سرپرستی یک متخصص پزشکی قانونی که می تواند از سرویس های دانشگاهی و یا قضایی انتخاب گردد، برنامه ریزی قبلی در خصوص نحوه برخورد با چنین حوادثی داشته باشد و سازمانهای ذیربط اعم از مامورین انتظامی، مسئولین بهداشتی و … را آگاه نماید. رئوس وظایف یک تیم پزشکی قانونی در حوادث و بلایای طبیعی را می توان به شرح زیر عنوان نمود: الف – جمع آوری اجساد و بازسازی اجساد قطعه قطعه شده ب – شناسایی هویت متوفیات ج – انجام اتوپسی بر روی تمامی یا تعدادی از قربانیان د – تعیین علت فوت تمامی یا تعدادی از قربانیان و کمک به بازسازی نحوه حدوث مرگ ه – جمع آوری نمونه جهت بررسی های سم شناسی در صورت لزوم و – جستجوی مدارک احتمالی جهت تعیین علت برخی از مرگهای مشکوک همزمان با حادثه بسته به میزان تلفات بایستی از بقیه پزشکان قانونی شهر دعوت به کمک نموده زیرا در حوادث با تلفات زیاد شاید روزها یا هفته ها کار بر روی اجساد نیاز باشد که نیاز به امکانات و پرسنل کافی خواهد بود. معمولا سردخانه بیمارستان ها و حتی سالن تشریح پزشکی قانونی قادر به بررسی کلیه این اجساد نمی باشد و لذا بایستی بلافاصله مکانی مناسب که در برنامه ریزی قبلی پیش بینی شده است، مانند یک انبار، کارخانه ای متورکه، سالن ورزشی و ساختمانهای مشابه شناسایی و مورد استفاده قرار گیرد. در مناطق دور از شهر میتوان از یک چادر بزرگ کمک گرفت. درمناطق دارای آب و هوای گرم یا در تابستان تجهیزاتی جهت نگهداری اجسادو تکه های جسد لازم می باشد. گردآوری اجساد معمولا توسط نیروی نظامی و انتظامی تحت نظارت پزشک قانونی انجام می شود که ابتدا پزشک فوت را تایید نموده و در صورت امکان عکس برداری انجام می شود و سپس جسد یا قطعات آن توسط یک نایلون به محل مورد نظر منتقل می شود. لباسها و زیورآلات جمع آوری و کد بندی میشوند. در بررسی جسد، ثبت قد، وزن ، جنس، نژاد، رنگ پوست ، جوشگاههای قدیمی، تغییر شکل های قدیمی اندامنها، خالکوبی ها، و معاینه دندانها در کنار اتوپسی بالینی می تواند در تشخیص هویت قربانیان اهمیت پیدا کند. بررسی های رادیولوژیک علاوه بر کمک به تشخیص هویت می تواند در بررسی مرگهای مشکوک و بارسازی مکانیسم حادثه کمک کند. سازمان هلال احمر ایران بعنوان پیشگام در کمک رسانی در حوادث اعم از بلایای طبیعی بخصوص موارد سیل و زلزله که درکشور ما از شیوع بالایی برخوردار می باشد. با توجه به حضور اولیه مددکاران در صحنه حادثه و برخورد با مصدومین و قربانیان در زمینه تروماتولوژی قانونی نیز بایستی دارای طرح و برنامه مدونی باشد که با توجه به حضور متخصصین پزشکی، قانونی در چارچوب نظام دانشگاهی می توان با استفاده از این تخصص و تجربه، با نگرش و احاطه کاملتری در رفع نگرانی بستگان متوفیات و کنترل مسائل بهداشتی ناشی از بجای ماندن جسد و خطرات آلودگیهای منابع آب و غذا و مکانهای تردد موثر واقع گردد.