حسین اثنی عشری - دانشجوی کارشناسی مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی

حوادث غیر مترقبه و بلایای طبیعی در تاریخ زندگی بشر همواره نقشی محدودکننده و اثر بخش داشته و تاثیرات فراوانی را از خود بجای گذاشته اند. از این رو چگونگی برخورد بابحرانهای ناشی از وقوع بلایای طبیعی، یکی از اضطراب های همیشگی جوامع انسانی بوده است. بحرانهای ناشی از بلاهای طبیعی آثار قابل ملاحظه ای بر جامعه خواهند داشت و شیوه برخورد با این بحرانها نیز می تواند هم تشدید کننده آثار بحران و هم تخفیف دهنده اثرات منفی آن باشد. نتایج مطالعات میدانی صورت گرفته در بحرانهای ناشی از بلایای طبیعی نشان می دهد که یکی از مهمترین عوامل کاهش و یا افزایش میزان خسارت و تعداد تلفات انسانی در هنگام بروز بلایای طبیعی، وجود یا عدم وجود سیستم مدیریت بحرانم کارآمد می باشد و با توجه به ویژگی های خاص حوادث و بلایای طبیعی، شناخت و مدیریت اینگونه بحرانها از حساسیت و پیچیدگی بسیار بالایی برخوردار است . بنابراین شناخت اصول و شیوه های صحیح مدیریت بحرانهای طبیعی درجلوگیری از تبدیل پدیده های طبیعی به بحرانهای اجتماعی اهمیتی حیاتی دارد. معمولا حوادث غیر مترقبه را به عنوان رویدادهایی تلقی می کنند که خارج از کنترل نیروها و منابع محلی بوده و منجر به مرگ و میر و ناتوانی افراد شده و وضعیت بهداشتی جامه رامتاثر می سازند. اینحوادث به طرق مختلف جامعه تحت تاثیر قرار می دهند. آنها علاوه بر تلفات جانی فراوان باعث مجروح و مصدوم شدن شمار زیادی از انسانها، ظهور اپیدمیهای گسترده و ناراحتیهای روحی و روانی می گردند. عدم رعایت مسائل بهداشتی بر دامنه و ابعاد مشکلات فوق الذکر به خصوص اشاعه اپیدمیها می افزاید. برای کاهش اپیدمیهای ناشی ازحوادث غیر مترقبه رعایت بهداشت، کنترل و مراقبت از بیماریها و پیشگیری الزامی است . اصطلاح «disaster» که معادل فارسی آن حادثه، فاجه و بلا می باشد، ترکیبی از دو اصطلاح لاتینی «dis» به معنای «برهم زننده» و «برضد» و جزءدوم آن ازکلمه لاتین «astrum» مشتق شده است که به معنای «ستاره»، «طالع» و «اقبال» است. بدین ترتیب معنای ضمنی این کلمه بد اقبال، بد ستاره و بد شانس است. از نظر روانشناختی فاجعه پدیده ای ناگهانی و غیر ناگهانی پیش بینی است که انگاره های متعارف و عادی موقعیتی را که درآن روی می دهد، در هم میریزد. نیازهای جدید بوجود می آورد و فشارهای روانی زیادی را ایجاد می کند. بررسی اجمالی در مورد مسائل بحران زا از جمله سیل، زلزله، آتش سوزی همچنین مسائل درمانی مثل بحران ایدز، هپاتیت و غیره حاکی از آن است که برای برنامه ریزی و مقابله با یک بحران بخش اعظمی از نهادها و ارگانهای دولتی و غیر دولتی از جمله هلال احمر، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت کشور و... نقش مهمی را ایفا می کنند.از سوی دیگر توجه به این واقعیت که بخش قابل توجهی از اعتبارات ملی در این زمینه صرف می شود. بیانگر نقش مهم و لزوم دقت در مدیریت این حوزه است. همه این نکات حاکی از آنست که باید توجه جدی و علمی به مدیریت بحران در حوادث وسوانح صورت پذیرد. بدین جهت محقق در نظر دارد در این پ‍ژوهش که به روش تحقیقی توصیفی ارائه می گردد، دیدگاه های مدیریتی و عملکردی هر یک را در مبحث مدیریت بحران بررسی نماید.