فرشید عبداللهی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی اهواز
مصطفی چرم - استادیار گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز

عناصر کم مصرف، عناصری هستند که به میزان کم مورد نیاز گیاهان هستند و به دلیل نقش مهمی که در فعل و انفعالات گیاه دارند، مصرف آن ها می باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرند. کمبود این عناصر به خصوص کمبود پنهان آن ها میتواند تا حدود 50 دصد باعث کاهش محصول گیاهان، از جمله نیشکر گردد. تحقیقات انجام شده دیگر نیز نشان می دهند که استفاده از عناصر کم مصرف از جمله روی ، باعث افزایش کمی و کیفی نیشکر در واحد سطح می گردد. برای پی بردن به حلالیت و فعالیت روی (Zn+2) در محلول خاک و قابلیت دسترسی آن برای گیاهان از جمله نیشکر، آگاهی از مکانسیم هایی که کنترل کننده ی این عنصر در محلول خاک می باشند، لازم به نظر می رسد. یکی از مکانیسم هایی که بیانگر حلالیت روی و میزان حضور آن در محلول خاک برای قابلیت استفاده گیاه می باشد، فرآیند جذب سطحی روی توسط فاز جامد خاک، به عنوان سطح جذب کننده این عنصر می باشد. این فرآیند با ویژگی های خاک بسیار متغیر است، از جمله این ویژگی ها می توان به نوع و مقدار رس، ماده آلی، مقدار کربنات کلسیم، اکسیدهای آهن و آلومینیوم ، شرایط اکسیداسیون و احیاء و میزان حضور دیگر عناصر در فاز محلول خاک اشاره کرد. خصوصیات جذب سطحی روی در خاک های آهکی ایران به وسیله مفتون و همکاران (3) مورد بررسی قرار گرفته است. ولی درباره وضعیت جذب سطحی روی در خاک های تحت کشت نیشکر تاکنون مطالعه ای صورت نگرفته است، این نکته زمانی اهمیت بیشتری می یابد که بدانیم اکثریت خاک های تحت کشت نیشکر در استان خوزستان، دارای بیش از 40 درصد آهک و PH بیش تر از 7 می باشند، که در چنین شرایطی حلالیت عناصر کم مصرف از جمله روی کم گردیده و قابلیت استفاده از آن ها، کاهش می یابد. لذا این تحقیق با اهداف زیر انجام شد: 1ـ مطالعه جذب سطحی عنصر روی درخاک های تحت کشت نیشکر و تعیین ضرایب جذب سطحی آن با استفاده از هم دماهای جذب فروندلیچ 2ـ بررسی رابطه کمی میان ضرایب جذب سطحی عنصر روی و برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک که در جذب آن موثرند.