مختار زلفی باوریانی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر
مرتضی پوزش شیرازی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر

در جهت جبران کمبود فسفر که یکی از مهمترین عناصر غذایی ضروری برای گیاه محسوب میشود سالیانه مقادیر زیادی کودهای شیمیایی فسفاته به خاک اضافه می گردد. مصرف بی رویه کودهای فسفاته و تجمع فسفر درخاک علاوه بر افزایش هزینه ها، تاثیر منفی بر بسیاری از عناصر غذایی کم مصرف داشته وسبب آلودگی محیط زیست نیز می گردد. بخش اعظم کودهای فسفره مصرفی جذب ذرات جامد شده و در فاز جامد خاک نگهداری می شود. (7). فسفر تجمع یافته در خاک به تدریج می تواند مورد استفاده گیاهان کشتهای بعدی قرار گیرد. به طوری که در برخی از خاکها پس از یک بار مصرف کودهای فسفره تا چندین سال نیازی به مصرف موجود آن نمی باشد (5).نتایج حاصله از مطالعات محققین کانادایی (6) نشان می دهد که مصرف 100 کیلوگرم فسفر در هکتار می تواند مورد نیاز گندم را در یک تناوب 8 ساله گندم – کتان تامین نماید. عواملی نظیر PH خاک، کربنات کلسیم، بافت خاک و ماده آلی در بقاء فسفر باقیمانده و میزان بازیابی آن موثر است (8). سرحدی (1) با بررسی اثرات متقابل فسفر و کود حیوانی در خاکهای با بافت سبک جیرفت گزارش می کند که کاربرد کود حیوانی سبب افزایش قابلیت استفاده فسفر در خاک و غلظت و جذب آن توسط ذرت شده است . شاهرخ نیا (2) با مطالعه روند تخلیه فسفر در خاکهای زراعی استان فارس گزارش می کند که در طی تناوب شش ساله در صورت عدم مصرف فسفر سالیانه حدود 1 میلی گرم فسفر از کیلوگرم خاک تخلیه میگردد. ملکوتی و همایی (4) به طور کلی تاثیر ماده آلی بر افزایش جذب فسفر را به تولید CO2 در اثر تجزیه این مواد، تشکیل ترکیبات آلی فسفر، کاهش تماس فسفر با سطوح ذرات اکسیدهای آهن و آلومینیوم، رس و کربنات کلسیم و در نتیجه کاهش تثبیت آن نسبت می دهند. محمد زاده و میوه چی (3) با انجام آزمایش گلخانه ای و مقایسه روشهای مختلف کاربرد کود فسفر گزارش می کنند که مصرف توام کود حیوانی و فسفره حداکثر تاثیر ار در افزایش قابلیت استفاده فسفر خاک داشته است. در این مقاله ضمن بررسی روند تغییر قابلیت استفاده فسفر بومی و مصرفی (کودی) در یک نمونه خاک آهکی طی سه سال، میزان تاثیر کود دامی نیز بر این روند مورد بررسی قرار گرفته است.