مرجان شفیع زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
محمدعلی زارع - دانشجوی دکتری منابع طبیعی دانشگاه تهران
محمد جعفری - استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

فعالیت یک عنصر غذایی یا یک گونه یونی در مقایسه با غلظت آن با وضعیت تغذیه ای گیاهان و امکان سمیت آن عنصر ارتباط نزدیک تری دارد (نوربخش و همکاران، 1375) . مطالعات نشان می دهد که با افزایش شوری خاک، جذب عناصر غذایی توسط گیاهان کاهش می یابد. البته این خود به نوع عناصر غذایی و ترکیب شیمیایی محلول خاک شور بستگی دارد. فعالیت یونی عناصر غذایی با افزایش شوری خاک کاهش می یابد، مگر آن که عنصر مورد نظر خود از عناصری باشد که شوری خاک را فراهم آورده باشد (مانند کلسیم، منیزیم، سدیم، کلر و سولفات) . یک مثال روشن در این مورد، کاهش قابلیت دسترسی فسفر درخاک های شوراست زیرا از یک طرف با افزایش شوری اثر قدرت یونی، کاهش فعالیت یون فسفر را به همراه داشته و از طرف دیگر غلظت فسفر خود به وسیله فرآیندهای جذب سطحی در خاک مهار میگردد. شوری خاک به طور غیر مستقیم و از راه محدود کردن رشد ریشه ها نیز جذب عناصر غذایی را کاهش می دهد (همائی، 1381). به منظور ارزیابی سمیت یون ها در خاک های شور وهمچنین ارزیابی کمبود پتاسیم در خاک های آهکی از فعالیت به جای غلظت استفاده می شود (Forth & Ellis, 1988) . برای تبدیل غلظت به فعالیت لازم است ضریب فعالیت تعیین شود. ضریب فعالیت را می توان از فرمول دبای – هاکل و یا فرمول دیویس بدست آورد (ملکوتی، 1373). در هر دو فرمول مذکور برای تعیین ضریب فعالیت به قدرت یومی نیاز است که از رابطه [فرمولها در متن اصلی] محاسبه می شود. در رابطه مذکور I: قدرت یونی بر حسب مول در لیتر، Ci غلظت بر حسب مول در لیتر و Zi بار یون می باشد. قدرت یوی خاک بر پایداری ساختمانی و در نتیجه بر ویژگی های خاک تاثیر می گذارد (2000, William) . Antelo و همکاران (2005) اثرات اسیدیته و قدرت یونی را بر جذب فسفر بررسی کردند. در خاک های شور به دلیل عدم تعادل یونی بین کاتیون ها و آنیون ها و در نتیجه اختلال در جذب مواد غذایی، تعیین قدرت یونی و فعالیت نمک ها اهمیت بیشتری پیدا میکند. با توجه به وسعت و اهمیت خاک های شور در کشور ضروری است تا رابطه بین املاح مختلف موجود در خاک و تاثیر آنها بر فعالیت یونی خاک و همچنین فعالیت نمک های مختلف بررسی شود. با توجه به اینکه اندازه گیری قدرت واقعی یونی مستلزم اندازه گیری تمام یون های فعال موجود در خاک است، بنابراین این پژوهش به منظور بررسی امکان برقراری ارتباط بین هدایت الکتریکی و قدرت یونی در خاک های شور اطراف دریاچه حوض سلطان قم انجام شد.