احمد موسوی - محقق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان
مجتبی یحیی آبادی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان

بســیاری از میکروارگــانیزم هــای خــاک شــامل قارچهــا، بــاکتری هــا و اکتینومیست ها قادرند تر کیبات مختلـف فسـفر را حـل کـرده و فسـفر موجود در آنها را آزاد نمایند . تعداد و نوع میکرو ارگانیزمها ی حل کننده فسفات به نوع خاک بستگی دارد . توانایی میکروارگانیزمها بـرای حـل کردن ترکیبهای فسفری خاک و تبدیل آن بـه حالـت قابـل دسـترس برای گیاه ابتدا بـ ه وسـیله (Geresten) د ر سـال 1948 ثابـت شـد . دانشمندان جهان از 50 سال پیش تحقیقات زیادی را برای جدا سـازی میکروارگانیزم های حل کننده ترکیب های فسفری انجام داده انـد و از آنها برای ساخت مایه تلقیح فسـفاتی بـرخلاف توجـه زیـادی کـه بـه میکروارگانیزمهای حل کننده فسفات شده است ولـی متأسـفانه تولیـد انبوه مایه تلقیح آن کمتر مـورد توجـه قـرار گرفتـه اسـت . بسـیاری از میکروارگانیزمهای خاک زی قادرند که با مکانسیم هایی ماننـد تولیـد و ترشح اسیدهای آلـی بـه خصـوص انـواعی ماننـد -2 کتوگلوکونیـک، سیتریک، اگزالیـک، مالیـک، سوکسـینیک در حلالیـت فسـفات هـای معدنی کم محلول، مؤثر باشند (5) به علاوه بسـیاری از آنهـا بـا تولیـد آنزیم های فسفاتاز، آزاد شدن فسـفر از ترکیـب هـای آلـی فسـفردار را موجب می شوند ( 5 و 4 )طبیعی است که این میکروارگانیزم ها برحسب نوع و مقدار مواد حل کننده ای که تولید می کننـد شـدت تـأثیر کـاملاً متفاوتی داشته باشند . استفاده عملی از انواع کـاملاَ مـؤثر آنهـا کـه در شرایط آزمایشگاهی توان بیشتری در حلالیت فسفات ها نشان داده انـد، همیشه مورد نظر محققین بوده و فسفوباکترین از جمله اولین کودهای میکروبی است که با استفاده از بـاکتری باسـیلوس مگـاتریوم، واریتـه فسفاتیکوم تهیه و مصرف آن در روس یه و برخی از دیگـر کشـورهای اروپایی متداول بوده است . در مراحل اولیه تولید این کودها توجه بیشتر معطوف به باکتری های حل کننده فسفات یا فسـفو بـاکتری هـا بـوده است . نتایج بررسی های مختلف حاکی از وجود رابطه سی نرژیستی بـین این میکروارگانیزمها و قارچ های میکوریزی است به طوری کـه تلقـیح همزمان آنها به گیاه افزایش جذب فسفر و رشـد بهتـر گیـاه را در پـی داشته است (12)