مسعود گلستانی اسفندآبادی - دانشجوی کارشناسی ارشد بخش زراعت و اصلاح نباتات
حسن پاک نیت - استادیار بخش زراعت و اصلاح نباتات

تنش خشکی یکی از عوامل محدود کننده عملکرد گیاهان زراعی است . اجزای عملکرد دانه بطور متفاوتی، بسته به مرحله ای از رشد که گیاه با تنش خشکی مواجه می شود، تحت تأثیر قرار می گیرند(.4) در مناطق نیمه خشک که پراکنش بارندگی مناسب نیست، پتانسیل عملکرد در شرایط تنش بهترین معیار مقاومت به خشکی نبوده بلکه پایداری عملکرد و مقایسه میزان عملکرد در شرایط تنش و مطلوب، به عنوان معیارهای مناسب تری برای واکنش ارقام به تنش رطوبتی معرفی شده اند (8) بنابراین، وضعیت عملکرد نسبی ژنوتیپ ها در شرایط تنش خشکی و در شرایط مطلوب به عنوان یک نقطه شروع برای شناسایی صفات مربوط به خشکی و انتخاب ژنوتیپ ها برای اصلاح در محیط های خشک است (1) بنابراین شاخص های کمی متعددی برای انتخاب ژنوتیپ ها بر مبنای وضعیت عملکرد آنها در محیط های مطلوب و تحت تنش ارایه شده است که بر مبنای آنها ژنوتیپ های دارای وضعیت یکنواخت در شرایط آبیاری مطلوب و تنش آبی شناسایی می شوند . رزیل و هامبلین (1981) شاخص تحمل ) TOL یا (Tolerance index) و میانگین بهره وری(Mean یا MP productivity)را معرفی نمودند (6) فیشر و ماورر(1978) شاخص حساسیت به تنش ( SSI یا Stress susceptibility index) را پیشنهاد کردند (3) فرناندز (1992) برای شناسایی ژنوتیپ هایی که هم در شرایط تنش و هم در شرایط بدون تنش عملکرد بالایی دارند، از شاخص تحمل تنش ) STI یا (Stress tolerance index استفاده کرد (2) کریستین و همکاران (1997) و فرناندز (1992) شاخص دیگری را بنام میانگین هندسی بهره وری(GMPیا Geometric mean productivity) ارائه کردند (2 و 5) هدف از این تحقیق، بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه و اجزای آن، انتخاب مناسب ترین شاخص های مقاومت به خشکی و شناسایی ژنوتیپ های مقاوم به خشکی در کنجد می باشد .