جلیل اصغری میدانی - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم

در کشاورزی پایدار حفاظت و مدیریت پایدار خاک و بهبود ساختمان آن از طریق افزایش مواد آلی خاک از اهمیت ویژه ای برخوردار است . امروزه با مدیریت غیر اصولی بقایای گیاهی ( کاه و کلش ) از طریق سوزانیدن، چرانیدن، جمع آوری به همراه استفاده نا صحیح از ادوات شخم موجب تخریب خاک های اراضی دیم گردیده است . تولید مواد آلی و استفاده از ادوات مناسب خاک ورزی که تضمین کننده حاصلخیزی، جلوگیری از فشردگی خاک، حفظ و نزولات جوی در خاک و ذخیرهّ نهایتĤ ممانعت از فرسایش و تخریب خاکها می گردد، با مدیریت صحیح بقایای گیاهی ( کاه و کلش ) امکان پذیراست . مطالعات فنستر و همکاران (1965) نشان داد که بقایای گیاهی در محیطی اشباع از بخار آب می تواند % 90-80 وزن خود آب جذب نماید، در صورتی که در همان شرایط مواد رسی فقط %20-15 آب جذب می نماید . باقی ماندن بقایای گیاهی و ریشه های انبوه سطحی گیاهان زراعی در خاک به میزان دو سوم در مقایسه با زمین بدون پوشش بقایای گیاهی، فشردگی خاک را کاهش می دهد (3) در استرالیا مدیریت کاه و کلش، عملیات خاک ورزی و بدون خاک ورزی حاکی از ایجاد تغییرات قابل ملاحظه عملیات مدیریتی در میزان کربن آلی خاک و ازت کل بوده به طوری که نگهداری کاه و کلش در سطح مزرعه موجب نگهداری بیشتر کربن آلی و ازت نسبت به روش متداول خاک ورزی گردید (4) کرلاخ، فیلک، اوپتیس و راتزاک در آلمان غربی از بررسی اثر ادوات خاک ورزی و مدیریت کاه و کلش نتیجه گرفتند که مشکلات مربوط به تجزیه مواد آلی خاک و نیز تاثیر عناصر غذایی کلش بستگی به ترکیبات آن دارد . آنها گزارش کردند که استفاده از گاوآهن قلمی در پاییز و اضافه کردن 10 تا 15 کیلوگرم ازت معدنی ( خالص ) به ازای هر تن کاه و کلش در تجزیه کاه و کلش و تبدیل آن به مواد آلی بیش از سایر عملیاتها موثر بوده و ضمن آزمایش رطوبت خاک و در بهبود عملکرد محصول نیز تاثیر عمده داشت (2) موارد فوق بیش از سایر روشها نمود پیدا کرده و به عنوان نظامی تعریف شده که در آن پس مانده های گیاهی در سطح یا نزدیک سطح خاک نگهداری و سطح زبر و خشنی از خاک ایجاد می شود .