مرضیه تیموریان - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت دانشگاه زابل
محمد گلوی - استادیار رشته زراعت دانشگاه زابل
همت اله پیردشتی - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری
مرتضی نصیری - عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات برنج کشور

برنج یکی از گیاهان استراتژیکی می باشد که در تأمین امنیت غذایی نقش مهمی دارد به طوری که در تغذیه بیش از نیمی از مردم مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان نقش مهمی را ایفا می کند ( اخوت و وکیلی ).1376 محدود کننده ترین عنصر برای گیاه برنج نیتروژن است و در تمام دنیا بر روی محصولات مختلف تحقیقات زیادی بر روی نیتروژن صورت گرفته است، نقش نیتروژن در مراحل رشد رویشی به خصوص پنجه زنی و زایشی از طریق افزایش تولید شیره پرورده بیشتر، افزایش فتوسنتز و افزایش سطح برگ می باشد و در مرحله پرشدن دانه نیز، نیتروژن نقش بسزایی دارد ( عرفانی و صالحی، ).1379 یکی از مسائل اساسی در فیزیولوژی عملکرد این است که آیا ظرفیت تولید مواد فتوسنتزی عامل محدود کننده تری برای افزایش بیشتر عملکرد است یا ظرفیت پذیرش مخزن و یا به عبارتی آیا منبع محدودکننده عملکرد است یا مخزن . محدودیت عملکرد توسط منبع و مخزن حاکی از آن است که منبع و مخزن دارای ماهیت مستقل نیستند که برای درک این موضوع شناخت روابط بین محلهای تولید و مصرف فرآورده های فتوسنتزی اهمیت ویژه ای دارد . هر عاملی که فتوسنتز را افزایش دهد، موجب افزایش انتقال و سرعت فرآورده های فتوسنتزی می شود ( رحیمیان و همکاران، ).1377 از آنجا که رابطه نزدیکی بین سطوح فتوسنتزکننده و مقدار مواد پرورده ذخیره ای در گیاه وجود دارد هر تغییری در شرایط محیطی که بر فتوسنتز اثر بگذارد، ساخته شدن و جابجایی کربوهیدرات محلول را تحت تاثیر قرار میدهد . (Judel et al . , 1982) به عنوان مثال اگر نیاز مخزن زایشی ( دانه ها ) به مواد فتوسنتزی کاهش یابد ( مثلا با حذف سنبله یا کاهش تعداد دانه در آن ) محتوای کربوهیدرات های محلول ساقه افزایش می یابد و در مراحل بعدی یا انتقال مجدد ذخایر صورت نمی گردد و یا میزان انتقال مجدد در سالهای مختلف متفاوت خواهد بود ( کاوباچ و همکاران، ).1989 بطور کلی با توجه به اهمیت نیتروژن در جبران محدودیت های منبع و مخزن هدف از این تحقیق بررسی تاثیر مقادیر کود نیتروژن و محدودیت های منبع و مخزن در ارقام مختلف برنج بود .