زهرا خادمی - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب
محمدجعفر ملکوتی - استاد دانشگاه تربیت مدرس

در ایران و بسیاری از مناطق دنیا قابلیت جذب اندک عناصر غذایی در خاکهای آهکی یکی از محدودیت های عمده رشد محصولات کشاورزی است بنابراین در این مناطق برای دستیابی به یک تولید پایدار علاوه بر مصرف K ،N ،P توسعه یک استراتژی جدید بر پایه گیاهی که بتواند نیز مصرف عناصر غذایی کم مصرف ضرورت کامل دارد کارآیی و راندمان مصرف عناصر در خاک را افزایش دهد بسیار لازم و ضروری به نظر می رسد . دستیابی به این هدف تاکنون در سطح جهانی از طریق برنامه های اصلاح نبات مقدور بوده است ولی اخیراً ترشح اسیدهای آلی از ریشه گیاهان در خاک از طرف دانشمندان علم تغذیه و حاصلخیزی خاک به عنوان مکانیسمی برای افزایش قابلیت جذب عناصر غذایی در خاک و در دسترس قرار دادن آنها برای گیاه مطرح شده و مورد بحث جدی قرار گرفته است اسیدهای آلی مانند اسید سیتریک ) ) citric acid و اسید اگزالیک ) ) oxalic acid در شرایط کمبود به مقدار نسبتاً زیادی از ریشه گیاهان آزاد شده و در افزایش حلالیت عناصر غذایی مانند P ، Zn ، Fe ، Mn و Cu در ریزوسفر شرکت می نمایند شیمی ریزوسفر بوسیله اسیدهای آلی که از ریشه ترشح می شوند تغییر می یابند، این تغییر بر افزایش قابلیت جذب فسفر ) ) P از طریق کاهش pH محلول خاک و میگروارگانیزمها که باعث معدنی شدن فرمهای آلی فسفر می گردد تأثیر می گذارد همچنین اسیدهای آلی علاوه بر کاهش pH بدلیل تشکیل کمپلکس های فلزی باعث تجزیه منیرالی و کاهش کلسیم آزاد ( کمپلکس و رسوب ) و نیز تعویض لیگاند می شوند و رهاسازی عناصر غذایی در محلول خاک را فراهم می سازند این فرآیند طبیعی ( ترشح اسیدهای آلی از ریشه ) به عنوان مکانیسمی برای رفع کمبود عناصر غذایی در خاک دریجه جدیدی را در توسعه استراتژی های جدید برای دستیابی به کشاورزی پایدار در خاکهای آهکی باز نموده است هدف از این تحقیق بررسی رفتار اسیدهای آلی در خاکهای آهکی و نقش و ظرفیت آنها در رفع کمبود عناصر غذایی برای گیاهان و نیز ارزیابی پتانسیل اسیدهای آلی در افزایش جذب عناصر غذایی برای گندم از طریق بکارگیری فرمهای ایزوتوپی مانند C 14 و P 33 بوده است