حسن فیضی - گروه کشاورزی موسسه تحقیقات و فناوری رضوی آستانقدس
حمیدرضا ذبیحی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی

با توجه به کمبود آب در مناطق خشک و نیمه خشک ایران، در راستای اجرای تدابیری جهت توسعه و بهره برداری از منابع آبی جدید در بخش کشاورزی، استفاده ازپساب شهری می تواند بعنوان منابع مطمئن مورد توجه قرار گیرد . هر چند استفاده از پسابها از سابقه نسبتاً طولانی برخوردار است اما امروزه کشاورزان بیش از هر زمان دیگر به پسابهای شهری بعنوان منبع آب آبیاری چشم دوخته اند . مهمترین علت این توجه کاهش روزافزون منابع آب و لزوم انتقال آب از فواصل طولانی می باشد . در ابتدا پسابها جهت حاصلخیز کردن خاک درتولیدات زراعی بهره برداری می شدند اما امروزه علاوه بر آن از پسابها جهت رفع کمبود آب آبیاری، افزایش بازدهی مصرف آب و جلوگیری و کاهش آلودگی منابع آبهای سطحی و زیرزمینی استفاده می شود . تحقیقات دانش و همکاران (1370) نشان داد که استفاده از پساب تصفیه شده شهری هیچگونه اثر سوئی در ارتباط با جذب عناصر سنگین در چغندر قند و علوفه ای نداشت . عرفانی آگاه (1378) نیز گزارش کرد که عملکرد گیاهان گوجه فرنگی و کاهو در تیمارهای کاربرد پساب شهری تصفیه شده بیشتر از تیمار شاهد بود . نتایج تجزیه خاک نشان داد با کاربرد پساب PH خاک بمقدار جزئی کاهش و برعکس EC ، SAR ، درصد کربن، ازت کل، فسفر قابل جذب و عناصر سنگین افزایش یافت ولی از حد استاندارد فراتر نشد . آزمایشات ولامیس و همکاران (1985) و سامرز و همکاران (1980) نیز تجمع عناصر سنگین بر اثر کاربرد پساب شهری در آبیاری محصولات کشاورزی را ناچیز و زیر حد استاندارد نشان داد .