خوشناز پاینده - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز
مصطفی چرم - استادیار دانشگاه شهید چمران اهواز

با پیشرفت و توسعه تکنولوژی، فلزات و مواد آلی سمی در ریزوسفر و یا دراثر انتقال از خاک به گیاه، عملکرد و سلامت غذایی گیاه و بالطبع انسان و محیط زیست را به مخاطره می اندازند، بنابراین جابجایی، حذف و یا تخفیف اثر آنها در محیط زیست بر پایه روشهای علمی و پژوهشی پیشرفته یک ضرورت محسوب میشود . اکثر تکنولوژیهای متفاوتی که توانایی سمیت زدایی، غیرفعال سازی و جابجایی ترکیبات آلوده را از خاک دارند براساس روشهای استخراج فیزیکو شیمیایی است . اغلب این تکنیک ها پرهزینه بوده و کاربری اراضی برای تولید محصول و نیز فعالیتهای حیاتی را کاهش می دهند . بنابراین بهتر است تا حد ممکن از روش های بیولوژیک مناسب، مقرون به صرفه و طبیعی در محل استفاده شود . یکی از این روش ها، روش گیاه پالایشی است؛ که عبارت است از یک تکنولوژی با هزینه کم و در سطح معمول با استفاده از کشت گیاهان سوپر جاذب نظیر کلزا، علوفه، و گونه های چوبی بمنظور خروج، نگه داری و بی اثر کردن آلاینده های زیست محیطی نظیر فلزات سنگین، ترکیبات نفتی در خاک و آب مکانیزم عمده در گیاه پالایی فلزات سنگین عمل جذب و تجمع این عناصر در بافتهای مختلف گیاهی می باشد . از جمله مکانیزم های دیگر گیاه پالایی، نگهداشت این عناصر در محیط ریشه بوسیله جذب سطحی فلزات سنگین توسط ریشه گیاه می باشد در مکانیزم دوم انتقال کم فلز از ریشه به ساقه یک فاکتور محدود کننده برای استفاده از روش گیاه پالایی می باشد اما این روش حداقل این مزیت را دارد که حتی اگر عناصر سنگین در ریشه گیاهان جذب سطحی شوند و به بافت های گیاهی منتقل نشوند در سطح ریشه باقی مانده و حداقل از انتقال این عناصر به نقاط دیگر جلوگیری خواهد شد . تحقیقات نشان داده اند که کاهو و مچسم و گندم بیشترین پتانسیل را برای استخراج سرب و چغندر برای استخراج کادمیوم و ذرت و آفتاب گردان برای جذب روی مناسب می باشند