حکیمه استوارزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه خاکشناسی دانشگاه بوعلی سینا
محسن جلالیان - دانشیار گروه خاکشناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان

آلودگی را میتوان به طور مختصر، سوء رفتار خاک به عنوان جزئی از محیط زیست، در نتیجهی آلودگی آن با ترکیباتی خاص، به ویژه در نتیجهی فعالیت بشر دانست . عناصر سنگین از مهمترین آلایندههایی هستند که باعث آلودگی محیط زیست میشوند . بنابراین پژوهشهای زیادی بر روی چگونگی و میزان حرکت عناصر سنگین در خاک - های آلوده انجام شدهاست . ساونی و همکاران (1994) آبشویی عناصر سنگین را در خاکهایی که زواید جامد شهری را دریافت میکردند، مورد بررسی قرار دادند . جلالی و خانبلوکی (2007) حرکت عناصر سنگین ، تحت تأثیر محلولهای آب مقطر، کلرید کلسیم، EDTA و عصاره کود مرغی را مورد بررسی قرار دادند . لی و شومن (1997) نیز آبشویی عناصر سنگین توسط عصاره کود مرغی را مورد بررسی قرار دادند . با توجه به این که در خاکها مقداری عناصر غذایی نیز وجود دارد ، لذا در حین حرکت عناصر سنگین، امکان آبشویی عناصر غذایی نیز وجود دارد، ولی تاکنون در پژوهشها ی انجام شده بر روی حرکت عناصر سنگین در خاکهای آلوده، حرکت عناصر غذایی مورد بررسی قرار نگرفتهاست . از آنجا که فسفر یکی از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه است بنابراین لازم است میزان آبشویی آن در خاکها بررسی شود . بخش عمدهای از فسفر در خاک به شکل ترکیبات فاز جامد با انحلالپذیری کم است و در نتیجه، فعالیت فسفر مستقل از مقدار کل موجود است ( کریمیان، (1371 بنابراین سوء رفتار خاک در نتیجهی مقدار فسفر، در عمل به امکان وجود غلظتهای نامطلوب فسفر در آب زهکشی پروفیل خاک محدود میشود . این موضوع باعث میشود که خطر مستقیم آلودگی فسفر در خاک منحصر به وقوع غلظتهایی از آن در آبهای سطحی تغذیهشده با آب زهکشی باشد که باعث رشد زیاد فیتوپلانکتونها میشود بنابراین میتوان بهطور مختصر گفت که اثر آلایندگی فسفر، اگر وجود داشته باشد، مربوط به اثر غنی شدن (Eutrophication) است ( کریمیان، ).1371 حد مجاز غلظت فسفر در آبهای زیر زمینی، 0/01 میلی گرم در لیتر است، زیرا غلظتی بیش از این باعث غنی شدن آبها شده و باعث رشد جلبکها و فیتوپلانکتونها میشود ( اسمیت، ).1971 در این پژوهش حرکت فسفر در خاکهای آلوده به عناصر سنگین، مورد بررسی قرار گرفت و میزان آبشویی آن در اثر محلول های آب مقطر، کلرید کلسیم، EDTA و عصاره کود گوسفندی تعیین شد