مهدی همایی - دانشیار گروه خاکشناسی دانشگاه تربیت مدرس
محمدهادی غفاریان مقرب - دانش آموخته رشته خاکشناسی دانشگاه تربیت مدرس

همگام با توسعه صنعتی، بشر با تغییر ژرف در روند زندگی طبیعی خویش، فشاری زیاد بر طبیعت پیرامونش وارد ساخته که موجب اختلالاتی فراوان در زیست بوم شده است . افزایش میانگین دمای کره زمین، گسترش بیابان ها، حرکت یخچال ها و آلودگی آب، هوا و خاک مثال هایی از این دست هستند . خاک بعنوان صبورترین جزء طبیعت، دیرتر از سایر اجزاء اختلالات ناشی از آلودگی را بروز می دهد . آلودگی خاک از نظر ترکیبات آلوده کننده به آلاینده های آلی و معدنی تقسیم می شوند . از میان آلاینده های معدنی، فلزات سنگین، بدلیل غیر قابل تجزیه بودن و اثرات فیزیولوژیکی آنها بر موجود زنده در غلظت های کم، از اهمیت خاصی برخوردارند . سرب با عدد اتمی 82 ، وزن اتمی 217/19 و جرم ویژة 11/34 gr/cm 3 جزء فلزات سنگین است . اکنون پس از آهن، مس، آلومنیوم و روی در جایگاه پنجمین فلز پرمصرف قراردارد . سرب عنصری غیرضروری در فرآیندهای متابولیکی است و می تواند اثراتی سمی و مرگ آور برای موجودات زنده، حتی در مقادیر بسیار کم داشته باشد . براساس نظر آژانس حفاظت از محیط زیست 1 سرب، عمومی ترین عنصر سنگین آلوده کنندة محیط زیست است . سرب بر روی سطوح تبادلی جذب و توسط آنیونهای خاک رسوب می یابد . مقدار این جذب به نوع کانی رس، میزان رس و مواد آلی خاک بستگی دارد . سرب به شکل Pb +2 در محلول خاک، توسط فرآیندهای پخشیدگی و جریان انبوه به سطح ریشة گیاه منتقل می شود . همچنین، اندکی نیز به صورت جذب تماسی توسط گیاه جذب می شود و به سرعت به صورت فسفات سرب در سطح ریشه، بافتها، آوندهای چوبی و آبکش رسوب می کند . ترسیب و تثبیت سرب در آوندهای چوبی و بافت ریشه، سبب تأخیر در انتقال سرب به شاخساره و برگ ها می شود