صادق کریمی - استادیار آب و هواشناسی، دانشگاه شهید باهنر کران، کرمان، ایران
محبوبه اسلامی زاده - مربی گروه مرمت بناهای تاریخی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
سکینه تاج الدینی - مربی گروه مرمت بناهای تاریخی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، کرمان، ایران

تبیین موضوع: فضاهای باز شهری یکی از عوامل هویت­بخش ساختار محلات تاریخی شهرها محسوب می­شوند که در بسیاری از موارد، نادیده گرفته شدن ارزش­های ساختاری و معنایی آنها باعث از هم گسیختگی بافت تاریخی در پی طرحهای توسعه­ای شده است و این امر به وضوح در مرکز تاریخی شهر کرمان مشاهده می­شود. از آنجا که مطالعات مدون و مستندی پیرامون فضاهای باز و عمومی در قلمرو پژوهش (بافت قاجاری شهر کرمان) صورت نگرفته و خطر تخریب و دگرگونی تمامیت بافت تاریخی و از جمله فضاهای باز را تحت تاثیر قرار داده، شناخت و مستندنگاری روند و علل تغییرات اکولوژیکی طبیعی و انسانی در این فضاها ضروری به نظر می­رسد. روش: نوشتار حاضر پژوهشی کیفی با راهبرد تاریخی– تفسیری است که با روش توصیفی-تاریخی، تحلیلی با کمک اسناد مکتوب، پیمایش میدانی و تبدیل عکس­های هوایی دهه­های مختلف به نقشه­های متریک درصدد این مهم برآمده است. یافته‎ها: یافته­ها حاکی از این است که حضور کاربری­های مذهبی (مسجد و به خصوص حسینیه) در پویایی و مانایی فضاهای باز شهری کرمان نقش تعیین کننده دارند و هندسه و نحوه شکل­گیری غالب در این فضاها هندسه منظم ارگانیک است که مرکزیت فضایی آنها در بافت همجوار کاملا مشهود می­باشد. در بررسی تحولات نیز نقش عوامل طبعی و انسانی به چشم می­خورد.  نتایج: با توجه به سرعت روند تخریب و از هم گسستگی در بافت تاریخی شهر کرمان و حذف یکایک فضاهای باز شهری (و نقش غیرقابل انکار عوامل انسانی)، بازبینی سیاست­های توسعه­ای و تعریف پروژه­های تخصصی مستندنگاری در بافت تاریخی، جهت اتصال گذشته ارزشمند به آیندهای با هویت و پویا ضروری به نظر می­ رسد. 

فضای باز شهری, شهر کرمان, بافت تاریخی, مستندنگاری, اکولوژی طبیعی و انسانی