احسان اله امینی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوراسگان، اصفهان
رامین ارفع نیا - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوراسگان، اصفهان

اهمیت مسئله شکست سد از آنجا ناشی می شود که خطرات احتمالی حوادث به وجود آمده در این مورد به طور قابل توجهی متوجه جوامع بشری است و از این رو برای احداث سدها معمولا سیلابهای با دوره بازگشتهای طولانی در نظر گرفته می شود. هرگاه سخن از ایمنی سد به میان می آید، مستقیما مسئله شکست سد مطرح خواهد شد؛ زیرا شکست سد اصلی ترین و مهم ترین پیامد وجود عوامل تهدید کننده ایمنی سد بوده و دورنمای شکست یک سد، یک موضوع نگران کننده در همه جوامع بین المللی است. پدیده شکست سد به خصوص در سدهایی که در پائین دست آنها تعداد زیادی شهر و روستا وجود دارد، می تواند خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری به بار آورد. آگاهی از تغییرات هیدرولیکی ناشی از شکست سد، نظیر عمق، سرعت، دبی و زمان رسیدن پیشانی موج به پایاب و بالاخره تعیین بستر و حریم گسترش سیلاب جهت کاهش خسارتهای جانی و مالی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از این رو در پژوهش حاضر به کمک مدل HEC - RAS اقدام به پهنه بندی سیلاب ناشی از شکست سد زاینده رود به عنوان یکی از سدهای بتنی بزرگ کشور شده است. نقشه رقومی منطقه (DEM) از طریق تصویر ماهواره AL0S تهیه و مقاطع از طریق الحاقیه HEC- GeoRAS به صورت خودکار از طریق محیط GIS به نرم افزار انتقال یافته و پارامترهای شکست سد بر اساس روش های فرولیچ، لانگریج- مک دونالد، ون سون ژیلت و ژو و ژانگ محاسبه شده و در نتیجه پهنه سیلابی شکست سد تا 32 کیلومتر پائین دست سد تعیین شده است. نتایج مدلسازی نشان داده است شکل بازشدگی سد به صورت ذوزنقه ای با عرض کف 75 متر و تراز نهایی 2040 متر است که از سر ریز 23 متر و از آستانه سرریز 12 متر پائین تر است. همچنین پهنه سیلابی حاصل از شکست سد نشان می دهد که تعداد 16 روستا با جمعیتی بالغ بر 15500 نفر در مجاورت رودخانه دچار آبگرفتگی می شوند که این موضوع لزوم ایجاد سیستم های هشدار دهنده و همچنین آزادسازی بستر رودخانه را نشان می دهد.

پهنه بندی، سیلاب، سد زاینده رود، شکست سد، آستانه سرریز.