آرزو قادی - عضو هیئت علمی گروه مهندسی شیمی، دانشکده مهندسی شیمی، واحد آیت اله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران
ایمان محمدی - گروه مهندسی شیمی، دانشکده مهندسی شیمی، واحد آیت اله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران
خداداد سعیدی مقدم - دانشجوی کارشناسی ارشد، مهندسی شیمی، بیوتکنولوژی،دانشکده مهندسی شیمی، واحد آیت ا... آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران

برای انجام یک واکنش شیمیایی، نیاز به یک مقدار حداقل انرژی به نام انرژی فعالسازی وجود دارد. اگر یک ماده بتوانداین مقدار انرژی فعالسازی را کاهش دهد، بدون اینکه خودش در طول واکنش تغییر کند یا مصرف شود، آن ماده را یک کاتالیست (catalyst) یا عامل کاتالیستی مینامند. عملی که کاتالیست انجام میدهد، فروکافت یا کاتالیز (catalysis) نامیده می شود. کاتالیست انرژی فعالسازی را از طریق جایگزین نمودن یک مسیر دیگر برای انجام واکنش کاهش میدهد.با انجام این کار، عامل کاتالیستی سرعت انجام واکنش را افزایش داده تا در دمایی کمتر از واکنش غیرکاتالیزی، مسیرواکنش جلو برود. علاوه بر این، اگر یک واکنش داده شده بتواند محصولات متنوعی تولید کند، کاتالیست ممکن است بهواکنش نسبت به جهت دهی تولید یک زیر گروه خاص از محصولات کمک کند. به این معنی که اگر تولید یکی ازمحصولات ارجح باشد، میتوان تولید را برا اساس آن متمرکز کرد . کاتالیست ها نقشی اساسی در سیستم های بیولوژیکی وفرآیندهای صنعتی ایفا می کنند. در موجودات زنده آنزیم ها (enzyme) واکنش های بیولوژیکی بی شماری را کاتالیز می کنند که باعث زنده ماندن و عملیات تولید مثل و رشد می گردد. در صنعت، کاتالیست ها برای یک آرایش گسترده ازفرایندهای تولید از جمله تولید آمونیاک، سولفوریک اسید، پلیمرها و جایگزین های محصولات نفتی مورد استفاده قرارمی گیرند. شاید در کشورهای صنعتی، آشناترین مثال از موارد استفاده ی کاتالیست ها، استفاده در مبدل های کاتالیستیباشد. مبدل کاتالیستی دستگاهی است که مواد مضر را در خروجی اگزوز خودرو تجزیه می کند. تحقیقات روی کاتالیز وموارد استفاده ی کاتالیست ها همچنان کانون توجه بسیاری از محققان علوم تئوری و کاربردی است. در یک مضمون کلی تر،اصطلاح کاتالیست ممکن است برای هر عاملی (شامل یک شخص یا گروه) که سبب تغییرات سریع می گردد، به کار رود. بهعنوان مثال، شخصی ممکن است کاتالیزور تغییر سیاسی نامیده شود.

کاتالیست،کاتالیزور، انرژی واکنش،کاتلیست همگن،کاتالیست ناهمگن