حسن نصراله ز اده ساروی
محمدوحید فارابی
حوریه یونسی پور
یوسف علومی
عبداله نصراله تبار
فرزاد الیاسی
محسن نوروزیان
غلامحسین دلیناد
علی مکرمی
آسیه مخلوق
مهدی گل آقایی
محمد کاردررستمی

این مطالعه به بررسی خصوصیات فیزیکو شیمیایی آب سواحل ایرانی منطقه جنوبی دریای خزر طی چهار فصل در هشت نیم خط عمود بر ساحل (آستارا، انزلی، سفید رود، تنکابن، نوشهر، بابلسر، امیرآباد و بندر ترکمن) در سال ‮‭1388‬ می پردازد. تعداد ‮‭480‬ نمونه آب در لایه های مختلف نمونه برداری و سپس پارامترهای فیزیکو شیمیایی آن با روش استاندارد اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که میانگین دمای آب در سطح و لایه نوری در این منطقه به ترتیب برابر ‮‭67.18 32.0‬ و‮‭82.17 34.0‬ درجه سانتی گراد بوده است. کمترین و بیشترین دما به ترتیب مربوط به فصول زمستان (‮‭40.6‬) و تابستان (‮‭60.27‬) ثبت گردید. همچنین شکست دمایی در محدوده ‮‭12‬ تا ‮‭15‬ درجه سانتیگراد در لایه ‮‭20‬ تا ‮‭50‬ متر اعماق ‮‭50‬ و ‮‭100‬ متر به ثبت رسیده است. میانگین شوری در لایه نوری در این منطقه برابر‮‭04.11 17.0‬ گرم بر لیتر بوده است. همبستگی بین دما و شوری آب با استفاده از آنالیز پیرسون معنی دار و مثبت بوده است. در این تحقیق حداکثر شوری در نواحی مختلف در فصل تابستان و حداقل در فصل زمستان مشاهده گردید. میانگین شفافیت در تحقیق حاضر برابر ‮‭35.4 21.0‬ متر بوده است که نسبت به سال قبل کاهشی کمی را نشان داد، اما ‭pH ‬با میانگین ‮‭43.8 01.0‬ نسبت به سال قبل روند افزایشی داشته است. میانگین میزان اکسیژن محلول در طول سال در لایه نوری به میزان ‮‭72.5 06.0‬ میلی لیتر در لیتر و اشباعیت ‮‭130 1‬ درصد بوده است. میانگین درصد اشباعیت لایه نوری در سال ‮‭1375‬ برابر ‮‭104 5‬ درصد بوده است اما در سالهای ،‮‭1387 1383‬ و تحقیق حاضر (یک دهه بعد از ورود شانه دار) این مقدار از مرز ‮‭120‬ درصد در لایه نوری گذشته است. این تغییرات می تواند شاهدی بر تغییر سطح تروفیکی از الیگوتروف در دوره قبل از ورود شانه دار به حالت مزو- یوتروف در بعد از ورود شانه دار و تاکنون باشد. غلظت سالانه ازت معدنی ‭(NH‬4 +، ‭NO‬2-، ‭NO‬3-) نسبتا دارای تغییرات گسترده ای است. میانگین سالانه ازت آمونیمی، ازت نیتریتی، آزت نیتراتی، ازت معدنی و آلی در لایه نوری به ترتیب برابر‮‭17.3 11.0‬ ، ‮‭0 00.0‬.،‮‭1 07.0 08‬.،‮‭18.4 13.0 55‬ و‮‭0.29 7.0‬ میکرومولار بوده است. همچنین درصد اجزای ترکیبات نیتروژنی نسبت به ازت معدنی در مناطق و فصول مختلف در سال متفاوت است بطوریکه درصد ‭+ NH‬4، ‭- NO‬2 و ‭- NO‬3 به ترتیب برابر 9 تا ،‮‭2.0 98‬ تا ‮‭2.28‬ و ‮‭0.0‬ تا ‮‭0.90‬ درصد متغیر بوده است. درصد‭DIN (Dissolved Inorganic Nitrogen) ‬کمتر از ‮‭15‬ درصد و درصد‭DON (Dissolved Organic Nitrogen) ‬به بیش از ‮‭80‬ بوده است. میانگین سالانه فسفر معدنی، آلی و سیلیس محلول در لایه نوری به ترتیب برابر ‮‭0 01.0‬.،‮‭62.0 02.0 24‬ و ‮‭22.8 22.0‬ میکرومولار بوده است. بطور کلی، نتایج نشان داد که دمای آب، شوری، شفافیت و ازت آلی نسبت به سال قبل کاهش نشان داد اما اکسیژن محلول، درصد اشباعیت، ‭pH‬، ازت آمونیمی، ازت نیتراتی و سیلیس محلول افزایش داشته است. فسفر معدنی و ازت نیتر تی تغییر قابل ملاحظه ای نداشته اند. نسبت ازت/ فسفر در دریای خزر که دارای محدوده بسیار بار یک است، چند برابر کمتر از دیگر دریاها می باشد. نتایج نشان داد که در سال قبل از ورود شانه دار اکوسیستم دریای خزر دارای محدودیت نیتروژنی برای رشد فیتوپلانکتون بوده است. درحالی که بر طبق نتایج حاصل از تحقیق حاضر، اکوسیستم دریای خزر علاوه بر شرایط محدودیت نیتروژنی، به سمت محدودیت فسفری نیز سوق پیدا کرده است. کلمات کلیدی: پارامترهای فیزیکو شیمیایی، مواد مغذی، آب، دریای خزر