حسین میرسیدحسینی - استادیار گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، کرج
غلامرضا ثواقبی - استادیار گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، کرج

عنصر اهن یکی از عناصر کم مصرف مورد نیاز گیاه به شمار می آید که جایگاه خاصی در تغذیه گیاه دارد. اگرچه این عنصر جزء ساختمان کلروفیل نیست ولی برای ساخت تشکیل کلروفیل ضروری است. درکشور ما به دلیل قلیایی بودن اغلب خاک ها و همچنین وجود آهک در آنها، کمبود آهن در بسیاری از محصولات زراعی و باغی گزارش شده است. آهن اغلب به شکل یون Fe2+ و Fe3+ توسط گیاه جذب و به صورت کلات های آلی و یا سنتز شده از طریق خاک و یا محلول پاشی بر روی برگ جذب گیاه می گردد. رفع کمبود آهن در خاک با مشکلات زیادی همراه است، لذا اصلاح خاک از طریق کنترل تغییرات شیمیایی همیشه مقدور نبوده و لازم است با استفاده از کودهای آهن کمبود این عنصر را جبران نمود. به جز سولفات فرو، که به دلیل اکسایش نسبتا سریع آن به آهن فریک و در نهایت رسوب هیدروکسید فریک راندمان بسیار کمی دارد و در خاک های قلیایی موثر نیست، شاید رایج ترین ترکیبات آهن، کلاتها باشند. در ساخت کلاتهای آهن ترکیبات آلی مختلف مانند، EDDHA, EDTA, DTPA همراه با یون آهن به کار گرفته شده که با توجه به نوع خاک و شرایط استفاده واکنش های مختلفی نشان می دهند. کلات های فلزی سنتز شده بر اساس پایداری آنها در خاک، حلالیت آنها در آب، قابلیت جذب به وسیله ریشه گیاه و یا از طریق محلول پاشی بر اساس pH خاک و نوع گیاه توصیه می شوند. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی کودها و به خصوص کلات های آهن سنتز شده اغلب از طریق انجام آزمایشات استاندارد تعیین و ارائه می گردد که در انتخاب کود و نحوه استفاده آنها تا حدوددی قابل بهره برداری است اما در ارزیابی کیفی و زراعی کود و یا به منظور مقایسه کودهای مختلف در شرایط طبیعی کفایت نمی کند. در رابطه انجام آزمایشات کنترل کیفی زراعی در شرایط کنترل شده در خاک و در حضور گیاه در گلخانه می تواند اطلاعات دقیق تر و مطمئن تری در اختیار تولید کننده و یا مصرف کننده قرار دهد. با توجه به تنوع کودهای تولید شده داخلی در سال های اخیر و همچنین عرضه کودهای کلات آهن خارجی، در این تحقیق شش کود کلات آهن مورد استفاده کشاورزان (شامل 4 کود داخلی و دو کود خارجی) در کشور طی ازمون های مختلفی از نظر پایداری در خاک و تامین آهن قبل جذب گیاه مورد مقایسه قرار گرفتند.