مجید شریفی پور
عبدعلی ناصری
سیروس جعفری

دشت خوزستان از مستعدترین مناطق کشاورزی در ایران است و بزرگترین رودخانه های کشور در آن جریان دارند. پروژه های آبیاری و زهکشی بسیاری در اراضی این ناحیه در حال مطالعه و اجرا می باشد که بخش اعظم آنها با مشکل شوری خاک مواجه است. تراکم و انباشت نمک ها در نیمرخ این خاک ها بر ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاکها از جمله، فشار اسمزی، نفوذپذیری و هدایت هیدرولیکی آن چنان اثری باقی می گذارد که در نتیجه آن ممکن است رشد و نمو بیشتر گیاهان زراعی و باغی دچار اختلال جدی شده و یا به طور کامل متوقف شود. بنابراین قبل از شروع کشت و زرع در این مناطق با استفاده از عملیات آبشویی مقدار زیادی از نمک ها را از پروفیل خاک خارج می کنند. به همین دلیل مرحله آبشویی از بحرانی ترین مراحل ورود زه آب به منبع پذیرنده است، چرا که در طی زمان کوتاهی، بخش قابل توجهی از نمکی که طی سالیان متمادی در پروفیل خاک تجمع یافته تخلیه خواهد شد. روشهای مختلفی برای کنترل و مدیریت زهابهای شور وجود دارد که عبارتند از اختلاط آنه ا ب ا آب آبیاری، استفاده آنها در پایین دست با کشت گیاهان مقاوم به شوری، تخلیه به رودخانه به حدی که به کیفیت آب رودخانه صدمه نزند، تخلیه به حوضچه های تبخیر و شیرین کردن زهابها به طور نسبی و استفاده مجدد از آنها. انتخاب هر یک از روشها یا ترکیبی از آنها به شرایط محیطی، اقتصادی و اجتماعی منطقه بستگی خواهد داشت که مرتباً در حال تغییر هستند و این امر تصمیم گیری را مشکل می نماید. اما به منظور اعمال مدیریت صحیح روی زهابهای تولید شده باید کمیت و کیفیت آنها در طول بازه مدیریتی تعیین گردد.در طول دوران بهره برداری از شبکه های آبیاری و زهکشی در خاک های شور، میزان نمک خروجی از واحد سطح اراضی تحت بهره برداری به تدریج کم میشود، تا این که بیلان نمک به تعادل برسد. در این مقاله تغییرات کیفی و کمی زهاب در دوران آبشویی و عوامل موثر بر آن مورد بررسی قرار خواهند گرفت

زهاب، زهکشی، آب زیرزمینی، آبشویی