وفا توشیح - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان
محمدحسین سدری - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان
لادن رضایی - کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان
احمد اصغرزاده - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب

تثبیت ازت مولکولی به عنوان یک واکنش بیولوژیـک بـرای تبـدیل ازت اتمسفری به فرم ازت ترکیبی، می توانـد ازت مـورد نیـاز گیـاه را تـامین نموده و جایگزین مصرف کودهای شیمیایی شود . چنین جایگزینی هـم از لحاظ اقتصادی و از نظر زیست محیطی در برنامه های کشـاو رزی پایـدار مورد استقبال قرار گرفته است (1) سیسـتم هـای همزیسـتی ریزوبیـوم - لگومینوز از منابع عمـده تـامین ازت در سیسـتم هـای زراعـی دنیاسـت . بررسی ها نشان داده است که %40 ازت مولکـولی تثبیـت شـده در سـال مربوط به لگوم ها می باشد (1) آمار جهانی نشان می دهد که از نظر سـطح زیر کشت، نخود سومین لگوم دانه ای جهان و اولین لگوم دانه ای مـورد کشت در ایران است و در حال حاضر نیز نصف سطح زیر کشت حبوبـات در کشــور بــه نخــود اختصــاص دارد (1) در کردســتان نیــز ســالانه حدود 112500 هکتار از اراضی دیم به کشت نخود اختصاص می یابـد (3) محققین اثر انواع باکتریهای ریزوبیوم را بر روی گیاهان لگوم بررسی و به این نتیجه رسیدند که این باکتریها علاوه بر تثبیت بیولوژیک ازت، عامـل تولید موادی هستند که می توانند کمیت و کیفیت محصول را ارتقاء دهند . از طرف دیگر تحقیقات نشان داده است که در سـطوح مختلـف مصـرف کود ازتی، سهم ا زت کل جذب شده از راه تثبیت توسط باکتریهـا کـاهش می یابد( 5 و6) با توجه به موارد فوق، در ایسـتگاه تحقیقـات کشـاورزی دیم سارال کردستان، سویه های مختلف بـاکتری مزوریزوبیـوم بـر روی نخود دیم محلی رقم پیروز به آزمایش گذاشته شـد ند، تـا سـویه برتـر در استان انتخاب گردیده و ضمن کاهش مصرف کودهای شـیمیا یی ازتـی و حرکت در راستای اهداف کشاورزی پایدار ، عملکـرد بـالاتری در زراعـت نخود دیم منطقه تولید گردد .