شهلا رقیب دوست - دانشیار گروه زبان شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی
معصومه ملکیان - دانشجوی دکتری رشته زبانشناسی، دانشگاه علامه طباطبائی

شواهد محکمی در حمایت از وجود ارتباط بین رشد زبان در کودکان و رشد نظریۀ ذهن وجود دارد. ولمان و لیو (2004) مقیاسی از پیشرفت رشدی درک حالت‌های ذهنی در کودکان پیش‌دبستانی ارائه داده‌اند. در این مقیاس‌گذاری، توالی‌ای از هفت تکلیف ارائه شده که به­‌نظر می‌رسد با‌ ترتیبی قابل ‌پیش‌بینی، در فرایند رشد کودکان پدیدار می‌شوند. مجموعۀ این تکلیف‌ها بر ساخت‌های مفهومی مختلفی تمرکز دارند که در این فرایند شناختی به­دنبال هم ظاهر می­شوند. در پژوهش حاضر، هفت تکلیف نظریۀ ذهن روی سی کودک فارسی­زبان و سی کودک فارسی – ترکی­‌زبان اجرا شد تا ترتیبی از این هفت تکلیف براساس سطح دشواری آن­ها برای هریک از دو گروه زبانی ارائه شود و از سوی دیگر، ترتیب‌های مشخّص‌شده با یکدیگر و همچنین با ترتیب پیشنهادی ولمان و لیو (2004) از تکلیف‌های نظریۀ ذهن مقایسه شوند. الگوهای ارائه‌شده از رشد شناخت اجتماعی برای آزمودنی­های پژوهش حاضر بیان­گر آن است که کودکان فارسی­زبان و فارسی – ترکی­زبان، مراحل رشد شناخت اجتماعی مشابهی را با تفاوتی اندک نشان می­دهند. با توجّه به نتایج به‌دست­آمده، تفاوتی میان عملکرد کودکان تک­زبانه و دوزبانه در انجام تکلیف­های نظریۀ ذهن معنادار نیست؛ به­عبارتی، نمی­توان عملکرد یک گروه زبانی در انجام تکلیف­های نظریۀ ذهن را بر گروه دیگر برتر دانست.  

دوزبانگی, رشد شناخت اجتماعی, نظریۀ ذهن, کودکان فارسی - ترکی­زبان, کودکان فارسی‌زبان, حالت‌های ذهنی, مقیاس ولمان و لیو