جواد معتمدی - بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
اسماعیل شیدای کرکج - گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
فرهاد قاسمی - اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی، ارومیه، ایران
مهشید سوری - بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

بررسی ویژگی‌های بوم‌شناختی و ریخت‌شناختی گیاهان دارویی برای استفادة چندمنظوره از مراتع، ضروری است؛ بنابراین، ویژگی‌های بوم‌شناختی و ریخت‌شناختی ارمک (Ephedra procera C.A.Mey.) در مراتع کوهستانی ارومیه بررسی شدند. بدین‌منظور، بین رویشگاه‌های معرف، سه رویشگاه انتخاب شدند که ازنظر ویژگی‌های فیزیکی و پوشش گیاهی، نمایندة سطح وسیعی از مناطق پراکنش E. procera هستند؛ سپس از پوشش گیاهی، داخل 30 پلات دو متر مربعی که با فاصلة 10 متر از یکدیگر در امتداد ترانسکت‌های 100 متری قرار گرفته بودند آماربرداری شد و ویژگی‌های ریخت‌شناختی و مقدار تولید علوفة آن اندازه‌گیری شدند. برای بررسی روابط پراکنش پوشش گیاهی با ویژگی‌های خاک، نمونه‌های خاک با سه تکرار در امتداد ترانسکت‌ها برداشت شدند. نتایج نشان دادند ویژگی‌های ریخت‌شناختی E. procera و نیز ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک در رویشگاه‌های مختلف تفاوت معنی‌داری دارند. نتایج تجزیة واریانس رابطة رگرسیون خطی بین تولید علوفه E. procera با مشخصات ریخت‌شناختی آن بیان‌کنندة وجود رابطة معنی‌دار بین تولید علوفه با تعداد جست هستند. نتایج بررسی روابط پراکنش پوشش گیاهی با عوامل محیطی نشان دادند اثر متغیرهای محیطی بر پوشش گیاهی معنی‌دار است. براین‌اساس، متغیرهای شیب، دما، جهت جغرافیایی، تخلخل، درصد شن، درصد سنگ‌ریزه، ارتفاع از سطح دریا، وزن مخصوص ظاهری و هدایت الکتریکی، عوامل مؤثر بر پراکنش E. procera هستند. نتایج به‌دست‌آمده در برنامه‌ریزی حفاظت از E. procera و عملیات احیایی در رویشگاه های طبیعی، کاربردی‌اند.  

ارمک, عوامل محیطی, محصولات فرعی, مراتع کوهستانی ارومیه