پیمان پیرعطا - دانش آموخته کارشناسی ارشد تکنولوژی معماری دانشگاه تهران
محمود حسینی - دانشیار پژوهشکده مهندسی سازه پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهن

در اغلب کشورهای درحال توسعه صنعت ساختمان یکی از صنایع زیر بنایی به شمار می رود. از سوی دیگر بسیاری از این کشورها در معرض سوانح طبیعی متعددی نظیر زلزله قرار دارند که تهدیدی جدی برای کالبد فیزیکی و دستاوردهای توسعه ای آنها محسوب می شود. در چنین شرایطی دولتمردان ناگزیرند سوانح طبیعی را بعنوان واقعیتی غیرقابل اجتناب در روند توسعه خود بپذیرند و برای مواجهه با آن تدابیر لازم را در برنامه های توسعه ای خود اتخاذ نمایند. بدیهی است با توجه به گستردگی صنعت ساختمان در این کشورها و همچنین تأثیرپذیری مستقیم آن از سوانح طبیعی نظیر زلزله، لازم است زیر ساخت های این صنعت نیز از منظر تعامل با مدیریت مخاطرات مورد بازنگری جدی قرار گیرد. در دهه های اخیر تلاش هایی در زمینه ی تقویت نقش صنعت ساختمان در مدیریت بحران صورت گرفته به عنوان مثال می توان به سبک سازی و ارتقای استانداردها و آیین نامه های ساختمانی و... در جهت کاهش آسیب پذیری ساختمان ها اشاره نمود. با این وجود هنوز بسیاری از پتانسیل های صنعت ساختمان در کاهش و ترمیم صدمات ناشی از سوانح همچنان مورد غفلت واقع شده و این امر منجر به کم رنگ شدن حضور مؤثر صنعت ساختمان در بسیاری از مقاطع مدیریت مخاطرات گردیده است. در این مقاله ضمن تأکید بر لزوم تقویت نقش صنعت ساختمان در کلیه مراحل مدیریت مخاطرات ناشی از سوانح طبیعی، تلاش می شود این امر در رویکردی تکنولوژی محور و به موازات اقدامات مدیریت مخاطرات و همسو با آن مطرح شود. راهکار پیشنهادی مشتمل بر شناسایی و تقویت کیفیتی در ساختار سیستم های ساخت و ساز، تحت عنوان تاب آوری سیستم های ساخت و ساز است. این کیفیت ناظر بر قابلیت یک سیستم بخصوص ساختمانی در مواجهه با سانحه و کاهش آسیب پذیری آن در درجه اول و در مرحله بعد توانایی ترمیم عوارض کوتاه مدت و بلند مدت ناشی از آن است. این رویکرد با الهام از ایده تاب آوری (مقوله ای مدیریتی که اخیراً در مدیریت مخاطرات مطرح گردیده و مورد توجه قرار گرفته است.) و تعمیم آن به یک سیستم ساختمانی خاص شکل گرفته است. در اینجا ابتدا به معرفی مقوله تاب آوری و مؤلفه های آن بطور عام پرداخته می شود. سپس این ایده بطور خاص به عنوان کیفیتی ساختاری در سیستم های ساخت و ساز مورد بررسی قرار می گیرد. درنهایت برخی از تأثیرات عمیق رویکرد مذکور در کاهش و ترمیم خلأ پس از سوانح مخرب طبیعی و همچنین در بهبود روند مدیریت مخاطرات بیان می شود.

تاب آوری، صنعت ساختمان، مدیریت مخاطرات ، سوانح طبیعی