سیدمهدی حسینی - کارشناس بهداشت محیط
ناصر دربان - کاربر GIS

سابقه و هدف : در سال های اخیر کاربرد سامانه ی اطلاعات جغرافیایی در تحلیل پارامترهای کیفیت آب شرب , داده های زیست محیطی و غیره بسیار مورد توجه قرار گرفته است . هرچند مطالعات در این زمینه اندک است , لکن لزوم توجه صاحبنظران علوم مختلف به این تکنولوژی روز به روز افزایش می یابد . برنامه های پایش کیفیت منابع آب همواره در صدر برنامه های شرکت های آب و فاضلاب بوده است . شرکت آب و فاضلاب استان سمنان از سال 1382 مطالعات کاربرد فن آوری GIS را در دستور کار خود قرار داد . به همین منظور پایش کیفیت فیزیکی شیمیایی منابع آب شهر دامغان در دستور کار قرار گرفت . هدف از ارائه این مقاله بهنگام سازی اطلاعات و ردیابی تغییرات کیفیت فیزیکی و شیمیایی منابع آب و پهنه بندی پارامترهای کیفیت به گونه ای که بتوان در هر زمان کیفیت آب را مورد مطالعه قرار داده و در خصوص مصارف آب با توجه به تنوع مصرف قضاوت نمود . روش تحقیق : ابتدا نقشه رقومی منابع آب به محیط GIS وارد گردید . پارامترهایی مانند PH ,EC, TDS , TH ، کدورت و ... پس از نمونه برداری فصلی بر طبق آخرین دستورالعمل استانداردهای آب و فاضلاب آزمایش شد . سپس اطلاعات فوق بهمراه سایر مشخصات هیدرولیکی چاه های شهر دامغان به نرم افزار Arc.View منتقل شد و در محیط GIS به صورت بانک اطلاعاتی ذخیره گردید. داده های جمع آوری شده برای 14 حلقه چاه با مجموع آبدهی 195 لیتر بر ثانیه است. نتایج تحقیق پس از پردازش داده ها توسط سیستم , نقشه های کیفیت منابع با پهنه بندی رنگی تهیه گردید . نتایج تحقیق : میانگین ردیابی ترکیبات شیمیایی چاه های دامغان در طی سال های 1383 تا پایان شهریور ماه 85 نشان داد که مجموع شاخص های مورد نظردر اندازه ی مطلوب می باشند اما برخی عوامل کیفی آب چاه های داخل شهر افزایش معنی داری را نشان می دهد که می بایست امکان جابجایی آنها در آینده در دستور کار قرار گیرد . بعنوان مثال شاخص کلرور در چاههای منطقه شمال شهر دامغان از 550 میلی گرم بر لیتر به 788 میلی گرم بر لیتر رسیده است که رشد 43 درصد را نشان میدهد . همچنین شاخص کلسیم در همان منطقه رشد 25 درصدی داشته است . البته در برخی مناطق نیز با کاهش بعضی پارامترها مواجه شدیم . بعنوان مثال شاخص سولفات و کلرور در برخی چاههای خارج شهر به ترتیب با کاهش 18 و 20 درصد روبرو بوده است بحث و نتیجه گیری : درحال حاضرکیفیت آب اکثریت منابع دامغان بالاتر از حد مجاز تعریف شده در استاندارد( نشریه ی شماره ی 1053 موسسه ی استاندارد و تحقیقات صنعتی کشور) نمی باشد و کیفیت آب در شبکه نیز دارای وضعیت مطلوب است اما مشخص گردید که پارامترهای سولفات و کلرور رابطه ی معنی داری با طول مدت مطالعه داشته اند بدین معنی که روند افزایش و کاهش در دونقطه متفاوت مشاهده شده است . علت این افزایش ممکن است به افت سطح ایستایی سفره ها ی آبی و دفع فاضلاب های شهری به روش سنتی مربوط باشد .

منابع آب آشامیدنی , پایش کیفیت شیمیایی , سامانه ی اطلاعات جغرافیایی(GIS), دامغان