سیدرضا آزاده - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان
جمال محمدی - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم چغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان
حمیدطاهر نشاط دوست - استاد روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان

رشد شهرنشینی با افزایش اختلالات روانی همراه است. یکی از مهم­ترین اختلالات روانی، استرس درک شده توسط شهروندان است. استرس سابقه­ای طولانی در علوم پزشکی دارد. امروزه محیط زندگی شهروندان به عنوان منبع اصلی ایجاد استرس شناخته می شود. با این رویکرد، پژوهش حاضر در راستای پاسخ به این سوال انجام شد که در محله های شهری، چه ابعادی از کیفیت کالبدی بر استرس درک شده تاثیر بیشتری دارد. برای پاسخ به این سوال، محله مفت آباد به عنوان یک محله با کیفیت نامطلوب و محله مرداویج به عنوان یک محله با کیفیت مطلوب در کلانشهر اصفهان انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه کیفیت محیطی محقق ساخته و همچنین پرسشنامه استاندارد استرس درک شده کوهن و همکاران (۱۹۸۳) استفاده شد. تعداد ۴۳۴ نفر در تکمیل پرسشنامه­ها همکاری کردند. تحلیل اطلاعات با استفاده از ضریب همبستگی معمولی و جزئی و رگرسیون خطی انجام شد. براساس یافته های پژوهش، میزان استرس ادراک شده توسط ساکنان محله مفت آباد بیشتر از محله مرداویج بود. نمره میانگین استرس درک شده در محله مفت آباد برابر با ۰۷/۲ و در محله مرداویج برابر با ۰۴/۱ برآورد شد. براساس مدل های مستخرج از تحلیل رگرسیون خطی چندمتغیره، متغیرهای زیبایی و نظم بصری، جذابیت عملکردی و آسایش محیطی به ترتیب بیشترین تاثیرگذاری را بر استرس درک شده داشتند. براساس مدل­های پیشنهادی، کیفیت کالبدی محیط در محله مفت آباد ۶۷ درصد و در محله مرداویج ۴۶ درصد از تغییرات استرس درک شده را پیش بینی کردند. نتایج پژوهش حاضر در توافق با سایر پژوهش ها نشان داد، افرادی که در محیط های شهری با کیفیت پایین زندگی می کنند بیشتر از سایر افراد در معرض استرس هستند. از این رو رابطه میان برنامه ریزان شهری و روانشناسان باید تقویت شود تا راهکارها و سیاست­هایی اتخاذ شود که از طریق برنامه ریزی و طراحی محیط بتوان شاخص­های سلامت روانی شهروندان همچون استرس درک شده را بهبود بخشید.

کیفیت محیط, کیفیت کالبدی, سلامت روانی, استرس درک شده