هدی جهانگیری - گروه باغبانی، گرایش فیزیولوژی و اصلاح گیاهان دارویی، واحد تربت جام، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت جام، ایران
عبداله ملافیلابی - گروه زیست فناوری مواد غذایی، موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران.
هاشم حسینی - گروه کشاورزی و منابع طبیعی، واحد تربت جام، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت جام، ایران.

بالنگوی شهری با نام علمی (Lallemantia royleana Benth.)، گیاهی دارویی از خانواده نعناعیان است که علاوه بر مصارف دارویی، کاربردهای فراوانی در صنایع غذایی و بهداشتی دارد. این آزمایش با هدف بررسی اثر سطوح آبیاری و کودهای آلی بر عملکرد دانه و برخی ویژگی های کیفی دانه بالنگوی شهری به صورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی تربت جام در سال زراعی ۹۸-۱۳۹۷ انجام شد. عامل کرت اصلی چهار سطح آبیاری با استفاده از تشتک تبخیر (۳۵ (به عنوان شاهد)، ۵۳، ۷۱ و ۸۹ میلی­متر) و عامل کرت فرعی، چهار نوع حاصلخیزکننده­ خاک برابر با ۱۰ تن در هکتار (بدون مصرف کود (شاهد)، کود دامی از نوع گاوی پوسیده، کمپوست قارچ و کمپوست زباله شهری) بود. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، طول ریشه، عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در بوته، درصد موسیلاژ، فاکتور تورم (میلی متر) و عملکرد موسیلاژ بود. نتایج نشان داد که اثر سطوح آبیاری و مصرف حاصلخیزکننده­های خاک تاثیر معنی­داری بر صفات کمی و کیفی گیاه بالنگوی شهری داشت. بیشترین و کمترین عملکرد دانه بر اساس سطوح آبیاری به ترتیب مربوط به تبخیر روزانه ۳۵ میلی­متر (۲۰/۲ گرم در بوته) و ۸۹ میلی­متر (۴۵/۱ گرم در بوته) بود. در مقایسه حاصلخیزکننده­های خاک بیشترین و کمترین مقدار عملکرد دانه به ترتیب مربوط به مصرف کود گاوی (۳۵/۲ گرم در بوته) و شاهد (۳۳/۱ گرم در بوته) بود. همچنین بیشترین عملکرد موسیلاژ (۷۲/۳۳ گرم بر مترمربع) از تیمار تبخیر روزانه ۳۵ میلی­متر و مصرف کود گاوی و کمترین مقدار (۲۶/۱۵ گرم بر مترمربع) از تیمار تبخیر روزانه ۸۹ میلی­متر و بدون مصرف کود به دست آمد. بالاتر بودن عملکرد موسیلاژ در تیمار تبخیر روزانه ۳۵ میلی­متر و مصرف کود گاوی مربوط به عملکرد دانه بالاتر در این تیمار می­باشد. بر اساس نتایج این مطالعه به منظور به دست آوردن حداکثر عملکرد کمی و کیفی در گیاه بالنگوی شهری در شرایط آب وهوایی تربت جام، سطح آبیاری بر اساس تبخیر روزانه ۳۵ میلی­متر همراه با مصرف کود گاوی توصیه می­گردد.

فاکتور تورم, کشاورزی پایدار, کود گاوی, محتوی موسیلاژ