قباد رستمی زاد
محسن محسنی ساروی
علی اکبر نظری سامانی
زهرا خان بابایی

  در مدیریت حوزه­های آبخیز پس از طراحی مراحل مختلف برنامه­ریزی، انتخاب بهترین طرح برای مدیریت حوزه­های آبخیز از اهمیت زیادی برخوردار است. در چنین شرایطی با تصمیم­گیری­هایی مواجه خواهیم بود که تحت تاثیر معیارهای متعددی هستند. فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ( AHP )، یکی از جامع­ترین سیستم­های طراحی شده برای تصمیم­گیری با معیارهای چندگانه است. بر اساس تکنیک AHP در حوزه آبخیز مورد مطالعه برای حل مشکل یا مشکلات موجود ابتدا تعدادی گزینه شامل: ۱- طرح A - شامل عملیات مکانیکی (گابیون، چکدم، احداث سد خاکی و ...) ۲- طرح B شامل عملیات بیولوژیکی (نهالکاری و بوته­کاری و ...) و ۳- طرح C - عملیات عمرانی و خدماتی (تامین سوخت روستاها، احداث جاده روستایی و ...) انتخاب گردید. سپس برای انتخاب بهترین طرح چهار معیار شامل هزینه، حفاظت خاک، کاهش سیلاب و کیفیت آب در نظر گرفته شد. سپس بر اساس نظرات اساتید دانشگاهی و کارشناسان اقدام به ارزیابی گزینه­ها از طریق ماتریس مقایسه زوجی با استفاده از نرم­افزار Expert choice گردید. نتایج نشان داد که برای معیار هزینه بهترین گزینه عملیات بیولوژیکی با وزن نسبی ۷/۷۱% و نرخ ناسازگاری ۰۹/۰، برای معیار حفاظت خاک بهترین گزینه عملیات مکانیکی با وزن نسبی ۹/۵۵% و نرخ ناسازگاری ۰۸/۰، برای معیار کاهش سیلاب بهترین گزینه عملیات بیولوژیکی با وزن نسبی ۲/۵۸% و نرخ ناسازگاری ۰۳/۰، برای معیار کیفیت آب بهترین گزینه عملیات بیولوژیکی با وزن نسبی ۲/۵۹% و نرخ ناسازگاری ۰۱/۰ است. بعد از محاسبه وزن هر یک از طرح ها نسبت به کلیه معیارها، سهم هریک ازمعیارها درتعیین بهترین طرح مشخص گردید که مهم­ترین معیار، هزینه با وزن نسبی ۳/۶۰% و بهترین طرح، عملیات بیولوژیکی با وزن نسبی ۲/۶۰% می­باشد.

تکنیک AHP، عملیات مکانیکی، ماتریس مقایسه زوجی، نرخ ناسازگاری، وزن نسبی