توحید نجفی میرک - Agricultural Research, Education and Extension Organization(AREEO)
منوچهر دستفال - Agricultural Research, Education and Extension Organization(AREEO)
بهرام اندرزیان - Agricultural Research, Education and Extension Organization(AREEO)
حسین فرزادی - Agricultural Research, Education and Extension Organization(AREEO)
محمد بهاری - Agricultural Research, Education and Extension Organization(AREEO)
حسن زالی - Agricultural Research, Education and Extension Organization(AREEO)

به­منظور دستیابی به ژنوتیپ­های پرمحصول و سازگار گندم دوروم برای مناطق گرم و خشک کشور، آزمایشی با ۱۸ لاین امیدبخش به­ همراه دو شاهد شامل یک رقم شاهد گندم دوروم بهرنگ و یک رقم شاهد گندم نان چمران در ایستگاه­های تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی داراب، اهواز، خرم ­آباد و دزفول در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با سه تکرار و به ­مدت دو سال (۹۵-۱۳۹۳) در شرایط آبیاری نرمال مورد ارزیابی قرار گرفتند. در هر منطقه عملکرد دانه و صفات زراعی لاین ­ها یادداشت­ برداری شد. نتایج مدل AMMI نشان داد دو مولفه اصلی مدل AMMI معنی­ دار بودند و ۱۷/۸۵ درصد تغییرات اثر متقابل ژنوتیپ در محیط را توجیه نمودند. هم­چنین مدل AMMI (AMMI۱ و AMMI۲) نشان داد که لاین­ های شماره ­ی G۵ (DW-۹۳-۵)، G۱۰ (DW-۹۳-۱۰) و G۱۲ (DW-۹۳-۱۲) به ­علت داشتن میانگین عملکرد بالاتر از میانگین کل، می­ توانند به ­عنوان ژنوتیپ­ هایی با پایداری بیش­تر انتخاب شوند. بررسی بای ­پلات چند ضلعی منجر به شناسایی لاین ­های برتر (لاین ­های شماره ­یG۵ (DW-۹۳-۵)، G۹ (DW-۹۳-۹)، G۱۳ (DW-۹۳-۱۳)، G۱۶ (DW-۹۳-۱۶) و G۱۷ (DW-۹۳-۱۷) و دو محیط بزرگ شده و ژنوتیپ ­های مناسب در هر محیط بزرگ نیز مشخص گردید. بررسی هم ­زمان عملکرد و پایداری ژنوتیپ ­ها با استفاده از بای پلات مختصات ها محیط متوسط نیز نشان داد که لاین شماره ­ی G۵ (DW-۹۳-۵) با بیش­ترین عملکرد و پایداری یکی از پایدارترین لاین­بود. بررسی بای ­پلات همبستگی بین مناطق نشان داد که بردارهای محیطی منطقه خرم ­آباد با سه منطقه داراب، دزفول و اهواز دارای زاویه نزدیک به ۹۰ درجه بوده که بیانگر عدم تشابه خرم ­آباد با این مناطق بود. در مجموع خرم ­آباد، دزفول و داراب دارای تمایز بالایی بوده و توانستند تفاوت­ های بین لاین ­ها را به­ خوبی نشان دهند. در نهایت لاین­ های شماره ­ی G۵ (DW-۹۳-۵) و G۱۰ (DW-۹۳-۱۰) با داشتن عملکرد بالا و پایداری عمومی بالا، مقاومت نسبت به بیماری­ های مهم برگی و کیفیت دانه مناسب، به ­عنوان لاین­ های برتر برای مطالعات تکمیلی و انتخاب مناسب­ تر بودند.

Compatibility, Durum wheat, Genotypes × environment interaction, Multivariate methods, اثر متقابل ژنوتیپ × محیط, سازگاری, روش های چند متغیره, گندم دوروم