طاهره مقتدری - دانشگاه علوم و تحقیقات
شهلا محمودی - دانشگاه نهران
عطا شاکری - خوارزمی
محمدحسن مسیح آبادی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

خاک در بخش جنوبی بندرعباس به دلیل وجود صنایع فلزی، غیرفلزی و پایانه صادراتی در معرض آلودگی عناصر بالقوه سمی قرار دارد. از این رو، تعیین سطح آلودگی و منشاء، ارزیابی شاخص ریسک اکولوژیک و همچنین ریسک سلامت برای تعیین کمیت خطرات سرطان زایی و غیرسرطان زایی عناصر بالقوه سمی از اهداف اصلی این تحقیق است. بدین منظور تعداد ۶۶ نمونه خاک جمع آوری و غلظت عناصر بالقوه سمی در آن ها اندازه گیری گردید و فاکتور غنی شدگی و تحلیل مولفه اصلی برای تعیین منشاء عناصر، مورد استفاده قرار گرفت. پتانسیل شاخص ریسک اکولوژیک بر اساس فاکتور سمیت بیولوژیکی هر عنصر برای تعیین سطح آلودگی محاسبه شد. ارزیابی ریسک سلامت و شاخص خطر از روش ارائه شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا از سه طریق بلع، تنفس و جذب پوستی به دست آمد. یافته ها حاکی از این است که میانگین ضریب غنی شدگی در نمونه های خاک به ترتیب مس، کادمیم، سرب، روی، آرسنیک، نیکل و کروم کاهش می یابد. مقدار میانگین ریسک اکولوژیک به ترتیب نشان دهنده ریسک متوسط و زیاد برای عناصر مس و کادمیم است. مقدار کل نسبت خطر برای تمام عناصر انتخابی از طریق بلع، تنفس و جذب پوستی در کودکان بیش تر از بزرگسالان است. نتایج شاخص های ژئوشیمیایی و آماری نشان داد که کادمیم، سرب، آرسنیک، مس و روی از نظر منشاء، بیش تر تحت تاثیر فعالیت های انسانزاد قرار دارند. آرسنیک، کروم و کادمیم به-عنوان عناصری که سلامت انسان را به مخاطره می اندازند شناسایی شدند و ریسک سرطان زایی در محدوده قابل تحمل برای سلامت انسان به دست آمد.

آلودگی خاک, ریسک سلامت انسان, شاخص ریسک اکولوژیک, عناصر سمی