میرستار صدرموسوی - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز
رسول یزدانی چهاربرج - دانشجوی دوره دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز.

توسعه سریع شهری در دهه­های اخیر موجب تغییرات وسیعی در الگوی کاربری زمین پیرامون شهرها شده و تاثیرات زیست­محیطی و اجتماعی–اقتصادی زیادی را به همراه داشته است. در این زمینه، ارزیابی تغییرات کاربری زمین و شبیه­سازی تغییرات آتی آن می­تواند در برنامه­ریزی­ها و سیاستگذاری­های شهری راهگشا باشد. ترکیب سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و سنجش از دور (RS) می­تواند ابزار مناسبی برای گردآوری داده­ها و تحلیل تغییرات کاربری زمین باشد. این مقاله برای ارزیابی و شبیه­سازی تغییرات کاربری زمین صورت گرفته در شهر میاندوآب از مدل CA-Markov استفاده می­نماید. ابتدا، با استفاده از تصاویر ماهواره­ای چندزمانه­ای مربوط به سال­های ۱۳۶۳، ۱۳۷۶ و ۱۳۹۰ نقشه­های پوشش/کاربری زمین شهر و اراضی اطراف آن ایجاد گردید و تغییرات صورت گرفته مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حکایت از افزایش ۱۰۱۳ هکتاری مساحت شهر و مناطق ساخته­شده اطراف شهر و کاهش ۱۱۱۴ هکتاری کاربری مزارع طی ۲۷ سال گذشته دارد. سپس، با استفاده از مدل مارکوف، ماتریس مناطق گذار کاربری­ها در فاصله سال­های ۱۳۹۰-۱۳۶۳ محاسبه گردید. در مرحله بعد، نقشه­های تناسب مکانی کاربری­ها با استفاده از روش­های ارزیابی چندمعیاره (MCE) ایجاد گردید. در نهایت، برای پیش­بینی تغییرات آتی کاربری زمین تا سال ۲۰۲۵ از مدل CA-Markov استفاده گردید. نتیجه شبیه­سازی، حاکی از روند مداوم کاهشی در اراضی کشاورزی  و روند مداوم افزایشی در اراضی شهری می­باشد. بنابراین، اگر روند کنونی تغییرات بدون اتخاذ یک سیاست توسعه پایدار ادامه یابد افت شدید شاخص­های زیست­محیطی و اجتماعی-اقتصادی را به­دنبال خواهد داشت.

تغییر کاربری زمین, مدل CA-Markov, رشد شهری, سنجش از دور, شهر میاندوآب