عیسی شریف پور
مهدی سلطانی
مسعود جوادی

این تحقیق به منظور تعیین غلظت نیمه کشنده حشره کش ارگانوکلره آندوسولفان، تعیین محدوده کشندگی و تعیین مقدار حداکثر غلظت مجاز سم و بررسی علایم رفتاری و ضایعات بافتی ناشی از تاثیر سم بر روی برخی اندامهای حیاتی در بچه فیل ماهی (Huso huso) انجام پذیرفته است. حشره کش آندوسولفان (امولسیون ۳۵ درصد) به روش ساکن و براساس روش استاندارد (OECD) روی ۱۵۰ عدد بچه فیل ماهی با وزن ۳ تا ۵ گرم در درجه حرارت ۱±۲۴ درجه سانتی گراد، طی چهار روز و در شرایط محیطی ثابت (در آزمایشگاه) به منظور تعیین غلظت نیمه کشنده آن مورد آزمایش قرار گرفت. داده های به دست آمده با استفاده از برنامه های Quatropro و spss پردازش شده و با استفاده از معادله خطی ضریب همبستگی،LC  روزهای مختلف تا ۹۶ ساعت پس از قرار گرفتن ماهیها در معرض سم تعیین گردید. نتایج حاصله نشان داد که میزان LC۵۰ در فواصل زمانی ۲۴، ۴۸، ۷۲ و ۹۶ ساعت بترتیب ۰.۰۰۶۳، ۰.۰۰۱۶، ۰.۰۰۰۶ و ۰.۰۰۰۳ میلی گرم در لیتر می باشد. محدوده کشندگی با حداقل ۰.۰۰۱ و حداکثر ۰.۰۰۲۵ میلی گرم در لیتر تعیین شد. همچنین حداکثر غلظت مجاز سم (MATC) برای فواصل زمانی ۲۴، ۴۸، ۷۲ و ۹۶ ساعت بترتیب ۰.۰۰۰۶۳، ۰.۰۰۰۱۶، ۰.۰۰۰۰۶ و ۰.۰۰۰۰۳ میلی گرم در لیتر تعیین گردید. در بررسی ضایعات ناشی از سم، ماهیان مسموم از نظر بالینی علایمی از قبیل شنای غیر عادی، چرخش، تنشج شدید و افتادن به کف آکواریوم را از خود نشان دادند. همچنین ماهیهای مسموم، رنگ پریده تر بوده و دچار اختلال تنفسی شده و بویژه در غلظتهای بالای سم در فاصله زمانی کوتاهی تلف شدند. از نظر آسیب شناسی بافتی نیز در غلظتهای بالای سم (≥۱ppm)، پرخونی، تورم و جدا شدن لایه پایه رشته های آبششی، پرخونی و نکروز بافت کلیوی، پرخونی عروق، دژنرسانس سلولهای کبدی و تا اندازه ای نکروز کبدی در ماهیان مورد آزمایش مشاهده گردید. با توجه به نتایج (<۰.۱) LC۵۰ و محدوده کشندگی، آندوسولفان را برای بچه فیل ماهی باید در دسته سموم «خیلی زیاد سمی» (Very High Toxic) در نظر گرفت.

LC۵۰, آندوسولفان, فیل ماهی, Huso huso, آسیب شناسی بافتی