حسینعلی عنایت مهری - استادیار،گروه حقوق ، دانشگاه ملی زابل ،ایران
حسن رزمی - پژوهگشر بومی حوزه رودخانه هیرمند و کارمند دانشگاه زابل

رودخانه بین المللی هیرمند در مرز بین ایران و افغانستان در منطقه سیستان واقع شده است. این رودخانه با عمری به قدمتتاریخ باعث ایجاد حیات و تمدن در دشت سیستان شده است.با جدایی افغانستان و تعیین مرزهای بین المللی با این کشور،افغانستان در بالادست رودخانه شریان رود را بدست خود گرفته و تا به امروز اختلافاتی بابت حقابه بین دو کشور بوجود آمدهاست. در این مقاله به بررسی تاریخی اختلافات ایران و افغانستان در دو دوره پهلوی اول و دوم پرداخته می شود وبا توجه بهشرایط سیاسی داخلی و بین المللی متفاوت از هم در این دو عصر در کشور ما مولف را بر آن داشت تا در عین مقایسه این دودوره ،از منظر نقش آفرینی ساختار-کارگزار، (عاریت گرفته شده از نظریات رئالیسم) به تحلیل این مساله بپردازد،. سیاسیمتمرکز پس از قاجاریه در ایران و دیکتاتوری با هدف ثبات داخلی وحسن روابط با همسایگان، با هدف به ظاهرعدم وابستگی بهقدرت های بزرگ بین المللی از طریق ائتلاف منطقه ای از یک سو وعدم قطب بندی قدرت در نظام بین الملل ، اما در عصر پهلویدوم مجموع عوامل سیاسی داخلی -همچون درآمدهای بالای نفتی وافزایش سطح رفاه وچشم انداز آینده اقتصادی رو به رشد ازیک سوودر نتیجه عدم احساس نیاز به توسعه کشاورزی و رو آوردن به صنایع در کشور، همه این عوامل با سنگینی بیشتر نقشساختار نظام بین الملل ،دست به دست هم داده وبا هدف اینکه افغانستان به دام کمونیسم نیافتد، با تشویق ایالات متحده ازفشار بر این دولت در مذاکرات آبی ممانعت به عمل آمده ونتیجه آن معاهده آبی ۱۳۵۱ شد.

ساختار نظام بین الملل ، رودخانه بین المللی هیرمند ، دوره پهلوی اول و دوم