محمد علی دارابی محبی - دانشجوی کارشناسی ارشد گیاهان دارویی، دانشگاه آزاد اسلامی فردوس
رضا یاری - استادیار پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابعطبیعی خراسانرضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد. ایران
تکتم فتحی - دانش آموخته دکتری گیاهان دارویی، دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند

علم اتنوبوتانی در سال های اخیر توانسته است در کشف داروهای جدید و بهبود کیفیت درمان توسط گیاهان گام موثری بردارد و دستیابی به این مهم محققین را می طلبد تا گام های موثری جهت شناساندن گیاهان بومی و پرکاربرد بردارند و هر کدام به نحوی در این مسیر طی طریق کنند، تا بتوانیم روزی به جرات بگوییم که تمامی این گیاهان قبلا توسط خود انسان خواص خویش را بروز داده است. هدف از مطالعه پیش رو، شناسایی برخی از گیاهان دارویی پرکاربرد در بین ساکنان محلی منطقه سرایان می باشد . در این پژوهش دانش مردمان بومی منطقه سرایان در زمینه کاربرد گیاهان دارویی مطالعه شد. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه از طریق مصاحبه با مردمان بومی منطقه طی سال های ۱۳۹۸ الی ۱۳۹۹ جمع آوری شد.نمونه های گیاهی از رویشگاه طبیعی جمع آوری شده با استفاده از منابع معتبر فلوریستیک شناسایی شدند. ۱۳۳ گونه گیاه با کاربردهای مختلف از منطقه سرایان بخش مرکزی جمع آوری شد که متعلق به ۳۷ جنس و ۳۷ تیره بوده که از میان تیر ها بیشترین گونه متعلق به تیره Asteraceae با ۱۵ گونه می باشد و سایر گونه ها از قبیل Chenopodiaceae با ۱۴ گونه، Lamiaceae با ۱۳ گونه Gramineae با ۱۲ گونه، Rosaceae با ۹ گونه، Fabaceae با ۸ گونه، به ترتیب در مراتب بعدی قرارگرفته اند. فرم رویشی تروفیت، مهم ترین شکل زیستی منطقه ی مورد مطالعه بوده و بیشترین استفاده ی گیاهانجمع آوری شده به صورت غذا- دارو، و پس از آن دارویی و سپس علوفه دام می باشد. بیشترین مصرف دارویی در درمان ناراحتی های دستگاه گوارش، قلبی - عروقی و دستگاه تنفسی می باشد. بخش های مختلفی از هر گیاه به عنوان دارویی استفاده می شد که بیشترین بخش گیاهی مورد مصرف در بین مردمان منطقه برگ بوده که از ۳۰ گیاه به عنوان دارو از برگ آن استفاده می شود مقایسه نتایج حاصل از این پژوهش با مطالعات انجام شده در دیگر مناطق ایران نشان داد که منطقه سرایان از نظر اطلاعات گیاه شناسی بومی از غنی بالایی برخوردار است.

اتنوبوتانی، فرم رویشی، کاربرد دارویی، گونه های کاربردی، منطقه سرایان