فاطمه یزدان پناهی - دانشجوی دکتری علوم باغبانی، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، ایران
عزیزاله خیری - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، ایران
محسن ثانی خانی - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، ایران

بومادران زرد Achillea tenuifolia L، متعلق به خانواده کاسنی Asteraceae است. این گیاه به صورت خودرو در دشت ها، کنار جاده ها و نواحی کوهستانی می روید. به علت دارا بودن تانن و مواد تلخ و عطری بر روی سلسله اعصاب و قلب اثر گذار است. در این پژوهش پس از شناسایی رویشگاه های این گونه در سه منطقه تبریز، زنجان و همدان، نمونه های مناسب از گیاه مذکور در هنگام گلدهی کامل در اوایل تیر ماه سال ۱۳۳۲ جمع آوری شد. سپس نمونه های گیاهی به روش تقطیر با آب (کلونجر) به مدت سه ساعت اسانس گیری شد و ترکیبات اسانس توسط دستگاه گاز کروماتوگرافی GC و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی GC/MS، مورد بررسی قرار گرفت. مشخصات مربوط به هر رویشگاه یادداشت برداری گردید جهت ارزیابی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک از هر رویشگاه نمونه گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین بازده اسانس ۰/۴۵ مربوط به رویشگاه تبریز و کمترین آن ۰/۲% متعلق به رویشگاه همدان بوده که به طور کلی در سه رویشگاه ۴۴ ترکیب شناسایی شد. در رویشگاه همدان میزان درصد اسانس، مجموع ترکیبات کامفور و ۸/۱ سینئول افزایش یافته که علت آنرا میتوان به میزان بارندگی نسبت داد در حالیکه میزان کاهش درصد بورنئول را میتوان به دمای پایین نسبت داد. نتایج خاک نشان می دهد که میزان تولید اسانس در خاک های سنگین و رسی بالاتر از خاک های سبک و شنی است. پایین بودن مقدار درصد اسانس کامفور و ۱/۸ سینئول و افزایش بورنئول را میتوان به کاهش حضور پتاسیم در خاک نسبت داد.

بومادران Achillea tenuifolia، شرایط اقلیمی، اسانس