میرزاعلی شیدانه مرید - گروه معماری، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران
مهدی شریفی - گروه معماری، واحد درود ، دانشگاه آزاد اسلامی، درود، ایران
سیدمحمود معینی - گروه معماری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران

با توجه به تحولات اجتماعی در اواخر دوره قاجار ، فرایند تحولات کالبدی در معماری اواخر دوره قاجار شروع گردید. معماری این دوره را باید امتداد معماری صفوی دانست که در مقطعی از زمان ( اواخر دوره قاجار قبل از ۱۳۰۰ ه ش ) با معماری غربی امتزاج پیدا کرد. از این زمان و بخصوص در زمان ناصرالدین شاه بعلت سفر ایشان و اعزام دانشجویان به اروپا و ورود معماران غربی به داخل کشور ، زنجیره ی معماری ایران که به گذشته متصل بود بر اثر خود باختگی و سیاست های استعماری گسسته شد که این گسستگی باعث انحطات تقریبی معماری ما و حضور معماری تقلیدی، ( التقاطی ) گردید.که با ورود به دوره پهلوی اول تاءثیر پذیرفتن از شریط اقتصادی ، سیاسی و... آن زمان و ورود معماری مدرن غرب این تحولات بیشتر نمایان شد.و گام به گام بر معماری ما تاءثیر گذاشت. اهداف این تحقیق دستیابی به عوامل موءثر بر شکل گیری معماری اواخر دوره قاجار و ویژگی های معماری این دوره و پهلوی اول و مقایسه معماری این دو دوره بوده است . پژوهش با روش مرور کتب و مقالات بصورت کتابخانه ای ، توصیفی - تحلیلی و کیفی و تحلیل محتوا گرا انجام گردید. که پس از بررسی و مقایسه معماری دو دوره اواخر قاجار و پهلوی اول، عوامل موءثر در پیدایش و شکل گیری معماری این دو دوره تحولات اجتماعی، ورود معماران خارجی و معماران از فرنگ بر گشته ی ایرانی ، خواسته های حکومتی، سنت، مذهب، نتیجه بخشی از مطالعات شد. و در ادامه نتایج مقایسه ای تطبیقی معماری هر دو دوره نشان داد که تاءثیر معماری باستان گرایی ، ملی، مدرن، نظامیگری و صنعتی تغییر اساسی در شکل وکالبد و محتوای معماری ساختمانهای دولتی و عمومی انجام شد و شکل و نمای ساختمانهای مسکونی مردم تغییر کرد ولی در فضاهای اصلی داخلی بناهای مسکونی بعلت مقاومت مردم از معماری سنتی کمتر نفوذ و تغییر دیده شد.

عوامل تاثیر گذار، معماری ، دوره اواخر قاجار ، دوره پهلوی اول