مریم سردرودیان - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان، ایران
معصومه مهربان سنگ آتش - گروه پژوهشی کیفیت و ایمنی مواد غذایی، پژوهشکده علوم و فناوری موادغذایی جهاد دانشگاهی، مشهد، ایران
اکرم آریان فر - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان، ایران

سنجد با نام علمی Elaeagnus angustifolia L..، به دلیل ترکیبات فلاوونوئیدی، سیتوسترول ها، گلیکوزیدهای قلبی و ترپنوئیدها از مهمترین گیاهان دارویی و مغذی محسوب می شود. هدف از این پژوهش، بهینه سازی شرایط استخراج ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی از عصاره متانولی میوه کامل سنجد (پوست، گوشت و دانه) توسط روش فراصوت و مقایسه آن با روش خیساندن بود. روش سطح پاسخ جهت بهینه سازی شرایط استخراج با هدف بالاترین میزان استخراج ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی استفاده شد. آزمون ها بر مبنای طرح Box-Behnken با سه متغیر مستقل، شامل نسبت حلال به نمونه (۵۰-۲۰ میلی لیتر حلال بر گرم نمونه)،دما (۶۰-۳۰ درجه سانتی گراد) و زمان استخراج (۳۵-۵ دقیقه) طراحی شدند. اندازه گیری محتوای فنل کل عصاره ها با استفاده از معرف فولین سیو-کالچو و اندازه گیری محتوای فلاونوئید کل عصاره ها بر اساس روش کلریمتری آلومینیوم کلراید انجام شد. ضرایب واریانس به دست آمده نشان داد اثر دمای فراصوت بر راندمان استخراج نسبت به دیگر عوامل موثرتر بود (۰۵/۰p<). شرایط بهینه استخراج به ترتیب: ۷۹/۳۱ (میلی لیتر حلال بر گرم نمونه)، ۸۷/۵۲ (درجه سانتی گراد) و ۴۴/۲۵ (دقیقه) بود. مقدار بازده استخراج، میزان ترکیبات فنولیک و فلاونوئیدها در این شرایط به ترتیب ۵۸/۲۱ (میلی گرم عصاره به ازای گرم نمونه)، ۳۱/۱۰۶ (میلی گرم اسید گالیک بر گرم ماده خشک) و ۹۸/۳۲ (میلی گرم کوئرستین بر گرم ماده خشک) بود. مقایسه بین دو روش استخراج، نشان داد که بازده استخراج ترکیبات موثره گیاه در روش فراصوت نسبت به روش خیساندن بیشتر است. بنابراین استفاده از روش فراصوت جهت استخراج ترکیبات فنولیک از میوه سنجد پیشنهاد می شود.  

بهینه سازی روش های استخراج, خیساندن, سنجد, فراصوت