محمد نادریان فر
حسین انصاری
علی نقی ضیائی
کامران داوری

دشت نیشابور با اقلیم خشک و نیمه خشک یکی از دشتهایی است که با افزایش برداشت چشمگیر آب­زیرزمینی در سالهای اخیر روبرو بوده است به طوریکه در ۵ سال اخیر بیش از ۴ متر افت داشته است. درنتیجه نقش عوامل مدیریتی در این دشت حائز اهمیت می­باشد. در این مقاله برای یافتن اثرات بارندگی و شرایط اقیمی بر روی نوسانات سطح آب زیرزمینی از داده­های بارندگی ۲۲ ایستگاه بارن­سنجی و تبخیر سنجی در طول دوره ۸۵-۱۳۵۲ استفاده شد و با روش IDW مقدار متوسط بارندگی دشت محاسبه گردید. با توجه به آزمونهای من-کندال، والدولفویتز و کمترین مربعات مشخص شد که شیب سطح آب زیرزمینی دشت در دوره ۱۳۸۵-۱۳۷۲ دارای روند مثبت است و در سطح ۵ درصد معنی­دار می­باشد به همین دلیل برای یافتن همبستگی بارندگی ها بر روی سطح آب زیرزمینی دشت ابتدا روند از سطح آب زیرزمینی به روش تفاضل گیری و برون یابی منحنی روند حذف گردید. نتایج همبستگی پیرسون بین بارش و سطح آب زیرزمینی نشان داد که بارندگی­ها با یک تاخیر ۱۰ ماهه (۵۳۹/۰R=) بیشترین تاثیر را روی  سطح آب زیرزمینی دشت خواهد داشت. اما برای یافتن اثرات خشکسالی و تر سالی روی سطح آب زیرزمینی از شاخص SPI  استفاده شد. نتایج تحلیل ها به صورت سری زمانی متوالی نشان داد که SPI با مقیاس زمانی بلند مدت ۴۲ ماهه از همبستگی بیشتری (۵۱۹/۰) با سطح آب زیرزمینی دشت برخوردار است. همچنین نتایج تحلیل­های فصلی سطح آب زیرزمینی و شاخص SPI در گام­های زمانی و تاخیر­های مختلف نشان داد که بارندگیهای زمستان با SPI با مقیاس زمانی ۳۰ ماهه و در ۴ فصل تاخیر بیشترین تاثیر (۶۲/۰) روی سطح آب زیرزمینی خواهند داشت.

بارندگی, شاخص SPI, سطح آب زیرزمینی, برون یابی روند