بهرام نوازنی - عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)،
علی نوازنی - دانشجوی کارشناسی علوم سیاسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

سازمان تجارت جهانی یکی از بزرگترین سازمانهای اقتصادی در سطح بین المللی است که تعداد 153 دولت عضو دایمی،30 دولت ناظر و تعداد بسیاری از سازمان های بین المللی را در خود جای داده است. این سازمان با وجود عمر نوپای خود از سال 1995 ، اما محصول تکامل یافته موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) است که فعالیت خود را برای تسهیل تجارت بین کشورها از سال 1945 آغاز کرده بود. مهمترین کارویژه های این سازمان که هدف تأسیس آن را به نمایشگذاشته است گفت و شنود رو در روی دولت ها با یکدیگر برای تنظیم مقررات تجاری و حل و فصل اختلافات ناشی از فعالیت های تجاری است. حیطه فعالیت این سازمان آن چنان که از نام آن پیدا است در سراسر جهان گسترده است و شامل مسائل و موضوعات مربوط به کشاورزی، بانکداری، صنایع، ارتباطات، معاملات دولتی، استانداردهای صنعتی، بهداشت مواد غذایی، مالکیت معنوی و بسیاری دیگر می شود بطوری که امروزه بیش از 90 درصد تجارت جهانی میان اعضای این سازمان صورت می گیرد. این سازمان پنج اصل مهم را سرلوحه کلیه فعالیت های خود قرار داده است که- عبارتند از 1- تجارت بدون تبعیض میان دولتها و اتباع خودی و بیگانه، 2- تجارت آزاد بصورت تدریجی و با توافق، 3 قابل پیش بینی و شفاف بودن تجارت، 4- ایجاد رقابت منصفانه و 5- تشویق توسعه و همفکری اقتصادی. جمهوری اسلامی ایران نیز از اعضای ناظر این سازمان است که در سال 1995 درخواست عضوت خود را به این سازمان ارائه کرد اما سازمان با ده سال تأخیر در سال 2005 آن را به عنوان عضو ناظر پذیرفت و یک کارگروه تعیین کرد تا با مذاکره با جمهوری اسلامی وضعیت پیوستن این دولت به عضویت کامل و دایمی این سازمان را هموار سازد. اما با وجود صدور یادداشتی از سوی دولت جمهوری اسلامی درباره آیین تجارت خارجی در سال 2009 ، این کارگروه تاکنون تشکیل جلسه نداده است و وضعیت جمهوری اسلامی در قبال این سازمان بهبود نیافته است. از آنجا که دولت های ناظر در این سازمان باید ظرف مدت 5 سال از عضویت خود با مذاکره با اعضای دایمی این سازمان بتوانند قوانین داخلی خود را با مقررات این سازمان هماهنگ و منطبق سازند، این مقاله در تلاش است تا ضمن بررسی اصول و نحوه فعالیت سازمان تجارت جهانی، تأثیر پیوستن جمهوری اسلامی ایران به این سازمان را مورد ارزیابی قرار دهد.

واژگان مهم: سازمان تجارت جهانی، گات، ایران، سیاست خارجی، قانون اساسی