رایحه میرخانی - پژوهشکده تحقیقات کشاورزی، پزشکی و صنعتی- پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای-
نجمه رضایی
ناصر خالق پناه
عباس مجدآبادی

رادیونوکلید سزیم-137 بصورت مصنوعی و در طی فرآیندهای هسته ای وارد محیط زیست شده و موجب آلودگی آن می گردد. جذب ایزوتوپهای رادیواکتیو توسط خاک، تأثیر زیادی بر جابجایی و انتقال این عناصر در خاک و کاهش ورود آنها به سفره های آب زیرزمینی داشته و در نتیجه خطر وارد شدن این عناصر به چرخه غذایی را به تأخیر می اندازد. از آنجائیکه ترکیبات سزیم تمایل زیادی برای چسبیدن به ذرات خاک دارند، در لایه سطحی باقی مانده و کمتر وارد آبهای زیرزمینی می شوند، لذا درک خصوصیات فیزیکی، شیمیایی، کانی شناسی و نوع کانی های خاک از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در این مطالعه میزان غلظت سزیم-137 در 8 سری غالب خاک در دو منطقه اشتهارد و کرج بررسی شد. نمونه برداری با توجه به نقشه های خاکشناسی از عمق0-25 سانتی متری صورت گرفت. اندازه گیری خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و کانی شناسی برروی تمامی نمونه ها انجام شد. نتایج کانی شناسی رس نشان داد که به ترتیب کانی های ایلایت، ورمی کولایت، مونت موریلونیت، کلرایت و کائولینایت در این منطقه وجود دارند. کانی رسی به دلیل دارا بودن شبکه بلوری، یونهای سزیم را در لایه ها به شدت نگه داشته در نتیجه انتقال آنها را به طبقات پائین تر خاک محدود می کند. نتایج بدست آمده حاکی از حضور غالب کانی ایلایت در اکثر خاکهای این مناطق می باشد که با توجه به میزان بسیار ناچیز سزیم-137 در این خاکها، جذب سزیم بیشتر تحت تأثیر نوع کانی های خاک های منطقه بوده و تحت تأثیر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک های مورد مطالعه قرار نگرفته در نتیجه ماهیت کانی شناسی بیش از سایر خصوصیات بر جذب این رادیونوکلید در خاک مؤثر می باشد.

ایلایت، خاک، رس، سزیم