احمد زارع فیض آبادی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان
علیرضا کوچکی - استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
لیلا علیمرادی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد

به منظور بررسی تغییرات میزان نیتروژن، فسفر و پتاسیم باقیمانده در خاک، تحت شرایط تناوبها و نظامهای زراعی متداول و اکولوژیک آزمایشی بصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی باسه تکرار و در شش سال زراعی انجام گردید. تیمارها شامل سه تناوب زراعی گندم - گندم، گندم- ذرت و چغندرقند – گندم به عنوان فاکتور اصلی و پنج نظام زراعی مختلف شامل نظام متداول با نهاده زیاد، متوسط، کم و نظام تلفیقی (با نهاده متوسط) و نظام ارگانیک (فاقد هر نوع نهاده شیمیایی) به عنوان فاکتور فرعی بودند. نتایج این بررسی نشان داد که در طول شش سال آزمایش میزان نیتروژن باقیمانده در خاک روند نزولی داشت، ولی میزان فسفر و پتاسیم باقیمانده در خاک افزایش یافت. علاوه بر این میزان عناصر غذایی باقیمانده در خاک در کرتهای تحت کشت نظامهای تلفیقی و ارگانیک در سطح بالاتری نسبت به نظامهای متداول قرار داشتند. تناوبهای زراعی مختلف نیز بر باقیمانده عناصر غذایی موجود در خاک تاثیر معنی داری داشت (P<۰.۰۵) بطوریکه در تناوب گندم-ذرت، فسفر و پتاسیم باقیمانده خاک کمترین مقدار را به خود اختصاص داد. کرتهای تحت کشت نظام های زراعی مختلف بر میزان هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک نیز تاثیر معنی داری داشتند(P<۰.۰۵)، بطوریکه هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک در نظام تلفیقی بیشترین مقدار را دارا بود و نظامهای پرنهاده، متوسط نهاده و کم نهاده در مرتبه بعدی قرار داشتند و نظام ارگانیک در پائین ترین سطح قرار داشت.

تناوب, نظام زراعی, ارگانیک, فسفر, پتاسیم, نیتروژن