راشین طاهری - Department of Genetics and Plant Breeding, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
زهرا خدارحم پور - Department of Production and Plant Genetics, Shoushtar Branch, Islamic Azad University, Shoushtar, Iran
منوچهر خدارحمی - Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
محمد مرادی - Department of Production and Plant Genetics, Shoushtar Branch, Islamic Azad University, Shoushtar, Iran

به نژادگران اغلب از روش تجزیه میانگین نسل ها به منظور کسب اطلاعات در مورد نحوه توارث، نوع عمل ژن ها و تعیین روش مناسب به نژادی مناسب جهت بهبود صفات گیاهی، به ویژه در شرایط تنش خشکی، استفاده می کنند. به منظور بررسی فراسنجه های ژنتیکی صفات زراعی و ریخت شناسی در گندم دوروم، آزمایشی با استفاده از نسل های F۱، F۲، BC۱ و BC۲ حاصل از تلاقی ارقام شتردندان و دنا در شرایط بدون تنش و تنش خشکی انتهای فصل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز در سال زراعی ۹۶-۱۳۹۵ اجرا شد. تنش خشکی به صورت قطع آبیاری از مرحله گرده افشانی تا انتهای فصل رشد اعمال  شد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس وزنی نسل ها، از لحاظ کلیه صفات اندازه گیری شده، غیر از تعداد دانه در سنبله در شرایط بدون تنش و تعداد پنجه و وزن دانه در بوته در شرایط تنش خشکی، بین نسل ها تفاوت معنی داری وجود داشت. با توجه به نتایج تجزیه میانگین نسل ها برای طول سنبله در شرایط بدون تنش و ارتفاع بوته و طول سنبله در شرایط تنش، مدل سه پارامتری بهترین برازش را داشت، اما برای سایر صفات اندازه گیری شده معنی دار شدن کای اسکوئر نشان دهنده حضور برهمکنش غیرآللی در وراثت این صفات بود. اثر افزایشی و غالبیت در کنترل اکثر صفات مورد بررسی نقش داشتند، اما اثر جزء غالبیت نسبت به جزء افزایشی بیشتر بود. وراثت پذیری عمومی و خصوصی صفات در شرایط بدون تنش به ترتیب از ۱۱ تا ۸۴ درصد و از ۱ تا ۷۵ درصد و در شرایط تنش به ترتیب از ۲۴ تا ۷۰ درصد و از ۱ تا ۴۰ درصد برآورد شد. با توجه به نقش بیشتر ژن های با اثر غیرافزایشی در کنترل اغلب صفات، به غیر از ارتفاع بوته، طول سنبله و وزن هزاردانه، گزینش در نسل های در حال تفکیک پیشرفته و پس از رسیدن به خلوص نسبی در ژنوتیپ های گندم دوروم پیشنهاد می شود.  

Durum wheat, Gene action, Genetic parameters, Heritability and Selection., عمل ژن, فراسنجه های ژنتیکی, گزینش, گندم دوروم و وراثت پذیری