الهام فتح الهی - Department of Economics, Faculty of Administrative Sciences and Economics, Lorestan University, Iran

مقدمه: سلامت یکی از بخش مهم اقتصادی کشور بوده و معمولا تحت کنترل عمومی است. این بدان معناست که نظام سلامت گاهی می تواند توسط دولت ها، به عنوان ابزاری در سیاست های اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد. هزینه های بهداشت و درمان جزء لاینفک اقتصاد محسوب می شود و به طور قابل توجهی به توسعه اقتصادی کمک می کند. هزینه های بهداشت و درمان، سرمایه انسانی را بهبود می بخشد. با این حال، کشورهای در حال توسعه اغلب توجه کمتری به هزینه های بهداشتی در بودجه ملی سالانه می کنند. لذا بهبود سرمایه گذاری در مراقبت های بهداشتی در دستور کار توسعه هر کشور، یک امر مهم و ضروری است. مواد و روش ها: مطالعه حاضر تلاشی برای بررسی رابطه بلندمدت مخارج بهداشتی بر نرخ مرگ و میر بعنوان یکی از شاخص های سلامتی در استان های ایران طی دوره ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۸ است. نرخ مرگ و میر به عنوان تابعی از هزینه های بهداشتی، وضعیت آموزشی زنان، تولید ناخالص داخلی سرانه و شهرنشینی مدل سازی می شود. برای دستیابی به این هدف، در این تحقیق از آزمون هم انباشتگی کائو، پدرونی و وسترلاند و متعاقبا برای تخمین رابطه بلندمدت از روش های حداقل مربعات معمولی کاملا اصلاح شده (FMOLS) و حداقل مربعات معمولی پویا (DOLS) استفاده شده است. همچنین جهت تخمین رابطه و آزمون های انجام شده از نرم افزارهای۱۰  Eviews و Stata ۱۷ استفاده شده است. نتایج: نتایج این مطالعه حاکی از این است که هزینه های سرانه بهداشتی، وضعیت بهداشتی و شهرنشینی در هر دو مدل FMOLS و DOLS سبب افزایش میزان مرگ و میر جمعیت در استان های کشور به ترتیب به اندازه ی ۰/۰۹۳ ، ۰/۰۴۶، ۴/۰۹ ، ۲/۳۸، ۸۴/۴ و ۰۶/۵ واحد می شود. که از بین متغیر های ذکر شده، وضعیت بهداشتی و شهرنشینی تاثیر قابل توجهی بر افزایش میزان مرگ و میر در استان ها دارد. همچنین نتایج نشان داد که تولید ناخالص داخلی سرانه و وضعیت تحصیلی زنان نیز تاثیر قابل توجهی بر کاهش میزان مرگ و میر دارد، بطوری که با افزایش یک واحد در هریک از متغیر های ذکر شده در دو مدل تخمینی به ترتیب سبب کاهش ۶۱/۲، ۹۵/۱، ۰۱/۴ و ۶۶۴/۰ واحد در میزان مرگ و میر استان ها می شود. علاوه بر این، نتایج این مطالعه عوامل تعیین کننده مخارج بهداشتی مانند تولید ناخالص داخلی سرانه، آموزش زنان، بهداشت و شهرنشینی را روشن می کند که پیامدهای سیاستی واضحی برای کاهش نرخ مرگ و میر در میان استان های ایران دارد. نتیجه گیری: براساس یافته های تحقیق، دولت باید به اولویت بندی هزینه های بهداشت از طریق افزایش سهم هزینه های بهداشت عمومی بصورت سهم عادلانه در هر استان بپردازد تا وضعیت بهداشتی و پوشش ایمن سازی از طریق سطح بهداشت را بهبود بخشد. علاوه بر این، دولت باید اقداماتی را برای بهبود درآمد از طریق رشد اقتصاد و افزایش منابع برای آموزش زنان را اجرا کند. تجزیه و تحلیل ها نشان می دهد که این اقدامات می تواند منجر به بهبود نتایج سلامت در ایران شود. با این حال، هزینه های سرانه بهداشتی در دوره ی مورد مطالعه این تحقیق، سبب کاهش سلامت کلی جمعیت شده است. دولت و سیاستگذاران بایستی توجه ویژه به بخش بهداشت و درمان در اقتصاد کشور داشته باشند و با تخصیص منابع موجود و کافی برای این بخش و فراهم کردن خدمات و امکانات بهداشتی و غیربهداشتی برای جمعیت کشور، سلامت افزاد جامعه را ارتقاء دهند. لذا باید یکی از اهداف اصلی نظام سلامت، افزایش بهره وری و استفاده مناسب از امکانات موجود باشد.  

Mortality Rate, Health Expenditure, Modified Ordinary Least Squares, Dynamic Ordinary Least Squares, Panel Data Cointegration., نرخ مرگ و میر, مخارج بهداشتی, حداقل مربعات معمولی اصلاح شده, حداقل مربعات معمولی پویا, هم انباشتگی داده های ترکیبی