بررسی امکان افزایش اثر بخشی سطوح مختلف کودهای نیتروژن و فسفر با تغییر تاریخ کاشت کود سبز ماش در کشت گندم پاییزه

سابقه و هدف: اگرچه استفاده از کودهای سبز در تامین عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان و بهبود ویژگی های خاک موثر است، اما باید توجه داشت که این کودها قادر به تامین تمامی نیاز غذایی گیاه نیستند. بنابراین، تلفیق این کودها با مقادیر کاهش یافته کودهای معدنی ممکن است علاوه بر رفع نیاز غذایی گیاه، باعث افزایش مواد آلی خاک و کیفیت فیزیکی و شیمیایی آن گردد. گیاه ماش(Vigna radiata) یکی از گیاهان زراعی خانواده بقولات است که قادر به تثبیت زیستی نیتروژن بوده و در برخی مناطق گرمسیری به عنوان کود سبز کشت می شود. هدف از این پژوهش بررسی امکان افزایش اثر بخشی سطوح مختلف کودهای نیتروژن و فسفر با تغییر تاریخ کاشت کود سبز ماش بر عملکرد و اجزاء عملکرد و در نهایت سود اقتصادی کشت گندم بود.مواد و روش ها: آزمایشی در ۳ سال زراعی (۱۳۸۸-۱۳۹۱) در زمین های کشاورزی شمال خوزستان به صورت آزمایش اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصافی با سه تکرار اجرا شد. بذر گندم رقم چمران به عنوان کشت اصلی در ۱۵ آذر ماه هر سال توسط دستگاه پنوماتیک کشت و در مرحله رسیدگی نهاییبه صورت دستی برداشت گردید. رقم ماش عمرانی به عنوان کود سبز در نظر گرفته شد. برگرداندن ماش به عمق ۱۵ سانتیمتر توسط دستگاه روتیواتور تراکتور گلدونی در اواسط مرحله گلدهی(۵۵ روز بعد از کاشت گیاه ماش)، در هر دو تاریخ کشت مورد نظر صورت گرفت.دو تاریخ کاشت ماش ( ۱۲ تیرماه و ۱۹ مرداد ماه) به همراه کرت آیش به عنوان عامل اصلی در نظر گرفته شدند. همچنین مصرف کود نیتروژن در سه سطح (صفر، ۶۰، ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار) و مصرف کود فسفر در سه سطح (صفر، ۴۵، ۹۰ کیلوگرم در هکتار) در کرت های فرعی قرار گرفت. میزان نیتروژن کل در دانه و کاه به روش کلدال، فسفر به روش کلرومتریک، پتاسیم با فتومتر شعله ای، مقادیر فلزات سنگین در نمونه های خاکی و گیاهی به روش اتم-آبسوربشن و به وسیله دستگاهAAS۱، فسفر با روش اولسن، pH به روش پتانسیومتر، هدایت الکتریکی به روش ریچاردز، کربن آلی با روش مهلیچ، هوموس با والکی-بالکا، بافت خاک با روش تیتره کردن وNO۳-, NH۴+ به تیورین-کنونووا تعیین گردید.یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد استفاده از گیاه ماش به عنوان کود سبز باعث افزایش میزان مواد آلی و عناصر معدنی موجود در خاک می شود. اثر کود سبز و برهمکنش تیمارهای آزمایشی بر عملکرد دانه در سطح احتمال پنج درصد و اثر تیمارهای فسفر و نیتروژن بر این صفت در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. کاشت ماش جهت استفاده به عنوان کود سبز در تاریخ ۱۲ تیرماه به دلیل افزایش تعداد دانه در واحد سطح و عملکرد زیستی باعث افزایش عملکرد دانه گندم نسبت به شرایط آیش شد. تاخیر در تاریخ کاشت ماش باعث کاهش اثرات سودمندش در عملکرد دانه شد. بیشترین عملکرد دانه به ترکیب تیماری ۱۲۰ کیلوگرم نیتروژن و ۹۰ کیلوگرم فسفر همراه کاشت ماش و همچنین بیشترین سود اقتصادی نهایی مربوط به همین تیمارها در تاریخ کاشت ۱۲ تیرماه بود.نتیجه گیری: بطورکلی نتایج این پژوهش نشان داد که کاشت ماش جهت استفاده به عنوان کود سبز باعث افزایش عملکرد دانه گندم نسبت به شرایط آیش شد. کشت ماش در تاریخ های مختلف به عنوان کود سبز عامل مهم اکولوژیک در روند افزایش محتوای مواد آلی و مواد غذایی اصلی (N,P۲O۵) در خاک شد.همچنین استفاده از کودهای سبز و معدنی به طور همزمان باعث افزایش جذب کودهای معدنی و همچنین افزایش استفاده گندم از عناصر غذایی موجود در کودهای سبز می شود.

کلیدواژه ها:

سود اقتصادی ، عملکرد ، کود ، گندم ، ماش